Almancada Sıfatlar ve Sıfat Çekimleri

Almancada sıfatlar konusu için dersimizde kısa bir özet geçecek olsak da ismin yalın hali, i-hali ve e-hali konularının bilinmesi tavsiye edilir.

Almancada Sıfatlar (Die Adjektive)

Bildiğiniz üzere isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden “tanımlayıcı kelime” türüne sıfat denilmektedir.

“Büyük, küçük, temiz, iyi” sözcükleri birer sıfattır, “büyük masa, küçük kitap, temiz elma” gibi sıfat tamlamalarında “büyük, küçük, temiz” gibi sözcükler masa, kitap ve elma gibi isimlerin özelliklerini bildirmekte, onların niteliklerini açıklamaktadır. Aşağıdaki tabloda Almancada sık kullanılan sıfatlardan bazıları listelenmiştir:

⭐ Almancada sıfatlar, cümlede iki şekilde kullanılır. Sıfatlar cümlede tek başlarına kullanıldıklarında hiçbir değişiklik göstermeden, yani ek almadan yalın hallerinde, yüklem olarak kullanılırlar. Örneğin:

🇩🇪 Der Lehrer ist gut.
🇹🇷 Öğretmen iyidir.
🇩🇪 Die Tür ist offen.
🇹🇷 Kapı açıktır.
🇩🇪 Das Bild ist schön.
🇹🇷 Resim güzeldir.
🇩🇪 Das Auto ist klein.
🇹🇷 Araba küçüktür.

⭐ Sıfatlar isimlerle beraber de kullanılabilir.

🇩🇪 Das Auto ist klein. (Araba küçük.)
🇹🇷 Das kleine Auto. (Küçük araba.)

Yukarıdaki örneği incelediğimizde sıfatımıza fazladan bir -e eki gelmiş. Sıfatlar isimden hemen önce kullanıldıkları zaman Adjektivendung olarak adlandırılan sıfatlık eki ismin durumuna göre çekimlenir.

Yalın Halde Almanca Sıfat Çekimleri

Sıfata gelen ek genel olarak önüne geldikleri ismin artikeline, hal durumuna, tekil ya da çoğul oluşuna, olumlu ya da olumsuz oluşuna bağlı olarak değişmektedir.

Biz bu yazımızda sıfatların ismin yalın halindeki çekimlerini inceleyeceğiz. Almancada sıfat çekimleri, güçlü çekim (Starke Beugung), zayıf (Schwache Beugung) ve karışık (Gemischte Beugung) olmak üzere üç şekilde olmaktadır.

Yalın Halde Güçlü Çekim

Bu çekim, herhangi bir artikel veya sahiplik zamirleri (mein, dein, sein, vb.) kullanılmadığında uygulanır.

Yani, herhangi bir artikel olmadan kullanılmış isimlerle beraber sıfatlar kullanılırsa sıfatların sonuna “-e” eki gelir.

HAL	ERİL	DİŞİL	NÖTR	ÇOĞUL
Nominativ	großer	große	großes	große

Yalın Halde Zayıf Çekim

Bu çekim, belirli bir artikel (der, die, das) veya başka bir belirleyici (dieser, jener vb.) ile birlikte kullanıldığında uygulanır. Neden mi? Çünkü artikel varsa onun borusu öter de ondan diyebilirim en amiyane tabirle. Aşağıdaki tabloda sıfatın önüne geldiği ismin belirli artikeline göre aldığı ekler gösterilmiştir:

HAL	ERİL	DİŞİL	NÖTR	ÇOĞUL
Nominativ	der große	die große	das große	die großen

Yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere tekil bir ismin dil bilgisel cinsiyeti ne olursa olsun sıfata gelen çekim eki –e olmaktadır. Ancak isim çoğulsa –en eki gelmektedir.

Diyelim ki Yao Ming’i basketbol oynarken gördük ve adını da bilmiyoruz. Onun basketbol oynadığını söylemek için; “Uzun boylu adam basketbol oynuyor.” diyebiliriz. Biz bu cümleyi Almancada aşağıdaki gibi söyleriz:

🇩🇪 Der große Mann spielt Basketball.
🇹🇷 Uzun boylu adam basketbol oynuyor.

Basketbol oynayan kişi Yao Ming yerine Candace Parker adında bir kadın olsun:

🇩🇪 Die große Frau spielt Basketball.
🇹🇷 Uzun boylu kadın basketbol oynuyor.

Şimdi de örneğimizi uzun boylu kadınların basketbol oynadığını söylemek için formatlayalım:

🇩🇪 Die großen Frauen spielen Basketball.
🇹🇷 Uzun boylu kadınlar basketbol oynuyor.

Görüldüğü üzere sıfatın birlikte kullanıldığı ismin belirli artikeli ne olursa olsun -e eki oluyor. Eğer çoğul bir ismin önüne geliyorsa -en eki gelmektedir. Anlaşılır olduğuna göre aşağıdaki örnekleri inceleyebiliriz:

🇩🇪 Der große Hund bellt im Garten.
🇹🇷 Büyük köpek bahçede havlıyor.
🇩🇪 Die kalten Getränke sind erfrischend.
🇹🇷 Soğuk içecekler ferahlatıcıdır.
🇩🇪 Die schnelle Katze fängt die Maus.
🇹🇷 Hızlı kedi, fareyi yakalar.
🇩🇪 Das schöne Bild hängt an der Wand.
🇹🇷 Güzel resim, duvarda asılı.
🇩🇪 Die kleinen Kinder spielen im Park.
🇹🇷 Küçük çocuklar parkta oynuyor.
🇩🇪 Die alten Bücher sind sehr wertvoll.
🇹🇷 Eski kitaplar çok değerli.

Yalın Halde Karışık Çekim

Genellikle “ein”, “kein” gibi belirsiz artikel ya da sahiplik zamirleriyle (mein, dein, sein, vb.) birlikte kullanıldığında karışık çekim uygulanır.

HAL	ERİL	DİŞİL	NÖTR	ÇOĞUL
Nominativ	ein großer kein großer mein großer	eine große keine große meine große	ein großes kein großes mein großes	✖️ keine großen meine großen

❗ Belirsiz artikel (ein-eine) çoğul halde kullanılmaz.

Yukarıdaki tabloya baktığımızda belirsiz artikele sahip isimlerin önüne gelen sıfatlar isimlerin cinsiyetine göre sıfatlara şu ekler gelir:

➡️ Eril isimleri tanımlayan sıfatlar için “-er” (der)
➡️ Dişil isimleri tanımlayan sıfatlar için “-e” (die)
➡️ Nötr isimleri tanımlayan sıfatlar için “-es” (das)
➡️ Çoğul tanımlayan sıfatlar için “-en”

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Ein großer Mann spielt Basketball. (der Mann)
🇹🇷 Uzun boylu bir adam basketbol oynuyor.
🇩🇪 Eine große Frau spielt Basketball. (die Frau)
🇹🇷 Uzun boylu bir kadın basketbol oynuyor.
🇩🇪 Ein großes Kind spielt Basketball. (das Kind)
🇹🇷 Uzun boylu bir çocuk basketbol oynuyor.
🇩🇪 Das sind keine gelben Tulpen. (die Tuple, n)
🇹🇷 Bunlar sarı laleler değil.

⭐ Tablomuzdan da anlaşılacağı üzere eğer isim, iyelik sıfatı (mein, dein …) ile kullanılmışsa sıfatımız yine belirsiz artikeller gibi çekimlenir.

🇩🇪 Mein großer Bruder heißt Thomas. (der Bruder)
🇹🇷 Abimin adı Thomas.
🇩🇪 Sein neues Auto (das Auto)
🇹🇷 Onun yeni arabası
🇩🇪 Mein alten Hunde (der Hund, e)
🇹🇷 Yaşlı köpeklerim.

İsmin diğer hallerindeki sıfat çekimleri ilgili yazılarda detaylıca anlatılmıştır. Kısaca sıfatların yalın halde aldıkları ekler aşağıdaki tabloda özetlnmiştir

HAL	ERİL	DİŞİL	NÖTR	ÇOĞUL
Nominativ	großer der große ein großer kein großer mein großer	große die große eine große keine große meine große	großes das große ein großes kein großes mein großes	große die großen ✖️ keine großen meine großen