Almancada Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben)
Almancada bazı fiiller, birtakım ekler alarak ayrılabilen fiiller adı verilen yeni anlamlara sahip fiillere türeyebilmektedir. Bu fiiller, Almancada Trennbare Verben olarak adlandırılan fiil grubunu oluşturmaktadır.
Malumunuz, varlıkların yaptığı “işi”, “hareketi”, “oluşu” şahıs ve zamana bağlı olarak anlatan kelimelere “fiil” denilmektedir.
Almancada Präfix adı verilen ve fiilin önüne eklenen bu ekler vasıtasıyla fiillerin anlamları etkilenmektedir. Önekleri oluşturan bu kelimeler başta edatlar (Präposition) olmak üzere, sıfatlardan (Adjektiv), isimlerden (Nomen), fiillerden (Verb) ve zarflardan (Adverb) oluşmaktadır.
İşte tam da fiilin önüne gelen bu ekler vasıtasıyla, Almancada ek alan fiiller eklerin ayrılıp ayrılamamasına göre üçe ayrılır. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibidir:
- Trennbare Präfixe (Ayrılabilen Ekler)
- Untrennbare Präfixe (Ayrılamayan Ekler)
- Dual Präfixe (Çift/İki Yönlü Ekler)
Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben)
Adından da anlaşılacağı üzere, böylesi fiillerde fiile eklenen ek fiilden ayrılabilir. Bu eklerin çoğu edatlardan veya zarflardan türetilmiştir ve anlamları genellikle şeffaftır.
Ayrılabilir eklerin çoğu, bağımsız kelimeler olarak, özellikle “zarf”, “edat”, “isim “veya “sıfat” olarak da kullanılırlar ve önüne geldikleri fiillerin vurgusuna da sahiptirler. Sayıları bir hayli fazla olan ayrılabilen eklerden yaygın olarak kullanılanları aşağıdaki kutucukta derlenmiştir:
ab-, an-, auf-, aus-, ein-, los-, mit-, vor-, weg-, weiter- |
Präfix (önek) | Verb (fiil) | neues Verb (yeni fiil) |
auf | machen | aufmachen |
Aşağıdaki tabloda örnek olarak birtakım ayrılabilen fiiller derlenmiştir:
Fiil | Önek | Ayrılabilen Fiil |
---|---|---|
holen almak | ab- | abholen birini bir yere gidip almak |
fangen yakalamak | an- | anfangen başlamak |
machen yapmak | auf- | aufmachen açmak |
denken düşünmek | aus- | ausdenken planlamak, kavramak |
kaufen satın almak | ein- | einkaufen alışveriş yapmak |
sehen bakmak | fern- | fernsehen televizyon izlemek |
kommen gelmek | her- | herkommen buraya gelmek |
kommen gelmek | los- | loskommen kurtulmak |
kommen gelmek | mit- | mitkommen birlikte gitmek |
sehen bakmak | vor- | vorsehen öngörmek |
fahren sürmek | weg- | wegfahren yola çıkmak, gitmek |
geben vermek | weiter- | weitergeben iletmek, geçirmek |
“Peki, Almancada ayrılabilen fiillerdeki fiil çekimleri nasıl olmaktadır?” Aşağıdaki tabloda machen fiilinin çekimi ile ayrılabilen ek auf ile yapılmış aufmachen fiilinin çekimi gösterilmiştir:
Zamir | machen (yapmak) | aufmachen (açmak) |
ich | mache | mache … auf |
du | machst | machst … auf |
er/sie/es | macht | macht … auf |
wir | machen | machen … auf |
ihr | macht | macht … auf |
sie/Sie | machen | machen … auf |
İki fiilimizi adım adım inceleyelim. İlk olarak machen fiilindeki vurguya baktığımızda vurgunun a harfi üzerinde olduğu görülmektedir. Buna karşılık aufmachen fiilindeki vurgu ise ayrılabilen ek “auf” üzerinde “au“ harflerinde olduğu görülmektedir.
Yukarıdaki tabloda gördüğünüz üzere fiillerimizin “machen” kısmı aynı şekilde çekimlenmiştir. Ayrılabilen ek auf ise üç nokta (…) şeklinde ayrı yazılmıştır. Burada kast edilen şey ise, ayrılabilen fiillerde bu ekler cümlenin en sonuna gittiğidir. Aşağıdaki örneği inceleyin:
🇩🇪 Was machen wir jetzt? (normal fiil)
🇹🇷 Şimdi ne yapacağız?
🇩🇪 Ich mache das Fenster auf. (ayrılamayan fiil)
🇹🇷 Ben pencereyi açıyorum.
Görüldüğü üzere ayrılabilen ek, cümle ne kadar uzun olursa olsun, cümlenin en sonuna doğru gitmiştir. Ana fiil ise cümledeki zamana göre çekimlenmiştir. Daha fazla örnek için:
🇩🇪 Der Schulbus fährt morgens um 06.30 ab.
🇹🇷 Okul otobüsü sabahları altı buçukta hareket eder.
🇩🇪 Wann kommt der Schulbus an?
🇹🇷 Otobüs ne zaman geliyor (varıyor)?
🇩🇪 Ich stehe um 6 Uhr auf.
🇹🇷 Ben saat 6’da kalkarım.
Almancada Ayrılabilen Fiiller ile Modal Yardımcı Fiillerin Kullanımı
Eğer cümlede “tarz fiilerinden” biri kullanılmışsa fiildeki ayrılabilen ek fiilden ayrılmaz ve fiil mastar halinde cümlenin sonuna gönderilir.
🇩🇪 Er will den film vorspielen.
🇹🇷 O filmde rol almak istiyor.
🇩🇪 Wann musst der Schulbus ankommen?
🇹🇷 Okul otobüsünün ne zaman varması gerekiyor?
🇩🇪 Meine Schwester muss um zehn Uhr aufstehen.
🇹🇷 Kız kardeşim saat onda kalkmak zorunda.
Untrennbare Verben (Ayrılamayan fiiller)
Adından da anlaşılacağı üzere, ayrılamayan fiillerde (Untrennbare Verben) fiile eklenen ek fiilden ayrılamaz. Bu tür önekler vurgusuz söylenir ve cümlede tek başına bulunamaz. Ayrılamayan eklerden yaygın bir şekilde kullanılanlar aşağıdaki kutucukta derlenmiştir:
be-, emp-, ent-, er-, ge-, ver-, zer- |
Präfix (önek) | Verb (fiil) | neues Verb (yeni fiil) |
be | stellen | bestellen |
Aşağıdaki tabloda örnek olarak birtakım ayrılamayan fiiller derlenmiştir:
Fiil | Önek | Ayrılamayan Fiil |
---|---|---|
stellen koymak, yerleştirmek | be- | bestellen sipariş etmek, ısmarlamak |
fehlen eksik olmak | emp- | empfehlen tavsiye etmek |
gehen gitmek | ent- | entgehen kaçmak, kurtulmak |
stehen durmak | er- | erstehen ortaya çıkmak, yeniden yapılmak |
fallen düşmek | ge- | gefallen hoşuna gitmek |
bringen getirmek | ver- | verbringen geçirmek |
reißen kesmek, yırtmak | zer- | zerreißen yırtmak, parçalamak |
“Peki, Almancada ayrılamayan fiillerde fiil çekimleri nasıl oluyor?” Aşağıdaki tabloda, stellen fiilinin çekimi ile ayrılamayan ek be ile yapılmış bestellen fiilinin çekimi örnek olarak çekimlenmiştir:
Zamir | stellen (koymak) | bestellen (ısmarlamak) |
ich | stelle | bestelle |
du | stellst | bestellst |
er/sie/es | stellt | bestellt |
wir | stellen | bestellen |
ihr | stellt | bestellt |
sie/Sie | stellen | bestellen |
Benzer şekilde iki fiilimizi adım adım inceleyelim. İlk olarak stellen fiilindeki vurguya baktığımızda vurgunun “e” harfi üzerinde olduğu görülmektedir.
Buna karşılık, bestellen fiilindeki vurguya baktığımızda ise ayrılabilen eklerden farklı olarak vurgunun ek üzerinde değil de ana fiil üzerinde olduğu görülmektedir. Ayrıca ek ile oluşmuş fiilin fiil çekimlerinden ayrılmadığı görülmektedir. Örneğin:
🇩🇪 Ich zahle lieber mit Münzen.
🇹🇷 Ben jetonla ödemeyi tercih ederim.
🇩🇪 Thomas erzählt interessante Geschichten.
🇹🇷 Thomas ilginç hikayeler anlatıyor.
Görüldüğü üzere ayrılabilen fiillerden farklı olarak, ayrılamayan fiiller ana fiile bağlı olarak cümledeki zamana göre çekimlenmiştir. Daha fazla örnek için:
🇩🇪 Kannst du mich auf diesem Foto erkennen?
🇹🇷 Bu fotoğrafta beni tanıyabildin mi?
🇩🇪 Das Handy gehört mir.
🇹🇷 Cep telefonu bana ait.
🇩🇪 Thomas verkauft sein altes Auto.
🇹🇷 Thomas eski arabasını satıyor.
Fark edileceği üzere, her iki fiil tipinde de ana fiilin çekimini bilmeniz yeterli olmaktadır. Eklerin fiil çekimine bir etkisi olmamaktadır. Ayrıca sözlüklerde ayrılabilen fiiller genellikle ek olan kısmı koyu olarak yazılmaktadır.
❗ Almancada bazı fiillerde ayrılabilen ve ayrılamayan ekler beraber kullanılır. Ancak, bunlar birlikte olduğunda genellikle ayrılamayan ekler kuralı geçerli olur. Yani ek, fiil kökünden ayrılmaz.
Örneğin, “vereinbaren” fiilinde olduğu gibi. Bu fiil, “ver-” ve “ein-” ön ekleri ile oluşmuştur ve anlamı “anlaşmak” veya “kararlaştırmak” şeklindedir. Her ne kadar “ein-” ayrılabilen bir ek olsa da, “ver-” ek ile birlikte olduğunda, genel kural gereği fiilin bir parçası olarak kalır ve ayrılmaz. Dolayısıyla, “vereinbaren” fiili her zaman bir bütün olarak kullanılır ve ekleri ayrılmaz.
Aşağıdaki tabloda, Almancada ayrılabilen ve ayrılamayan fiillerin çeşitli durumlardaki kullanımları gösterilmiştir:
Durum | Ayrılabilen | Ayrılamayan |
---|---|---|
Präsens | Ich kaufe heute Essen ein. | Ich bestelle heute Pizza. |
Perfekt | Ich habe gestern eingekauft. | Ich habe gestern Pizza bestellt. |
Präteritum | Ich kaufte gestern ein. | Ich bestellte auch gestern Pizza. |
mit Modalverb | Ich möchte heute einkaufen | Ich möchte heute Pizza bestellen. |
Imperativ | Kauf doch auch mal ein! | Bestell dir doch eine Pizza! |
im Nebensatz | Ich habe keine Zeit, weil ich heute einkaufe. | Ich habe viel Zeit, weil ich heute Pizza bestelle. |
zu + Infinitiv | Ich habe Zeit, heute einzukaufen. | Ich habe Lust, Pizza zu bestellen. |
ayrilabilen fiiller sablonu kisminda ufak bi Gaza var geben vermek yanlis yazilmis cunku karsisinda abfahren hareket etmek fiili var
Gerekli düzenlemeyi yaptık. Uyarınız ve dikkatiniz için çok teşekkürler.
Dalgınlıktan oluşan bir çok hata var sayfada. Denk geldikçe yazmaya çalışacağım.
Mitkommen satın almak olarak çevrilmiş.
ausdenken = kavramak değil de , tasarlamak olmalı.
Nicht darf ein Regenschirm mitnehmen! Bunu ilk defa duydum. mitnehmen AKK. Alır. der Regenschirm/ den Regenschirm/ einen Regenschirm olur.
Niemand darf einen Regenschirm mitnehmen!
Man darf keinen Regenschirm mitnehmen! Daha doğru olurdu.
Saygılarımla.
Yorum için içtenlikle teşekkür ederim. Her ne kadar mazeret belirtmek istemesek de dalgınlığa yol açabilecek yoğun bir çalışma döneminde girdiğimiz yazılarda böylesi hatalar ortaya çıkmış. Üstelik bazı yazılması gereken şeyleri de eklemeyi unutmuşum, hemen düzeltiyorum.
Teşekkür ederim ve hizmetiniz için de ayrıca teşekkürler. Bilgi seviyesi arttıkça, basit anlatımda her zaman en basit konularda hata yapılıyor (: kendimde aynı hatalarla uğraştığım için anlayabiliyorum. İyi çalışmalar diliyorum
İnanın basit hatalar yaptığım için kahrolurken durumu ziyadesiyle özetleyen bu mesajınız için çok müteşekkirim. Çok çok sağolun.
Ayrılamayan fiiller açıklamasında, de- ön eki olumsuzluk verir diye bir açıklama var hiçbiyerde böyle bir açıklama bulamıyorum lütfen 🙏 doğruluğunu teyit edermisiniz?
Yabancı kökenli öneklerden biridir de- eki. Olumsuzluğu için örnek vermek gerekirse moralisieren kelimesi ile demoralisieren kelimesi karşılaştırılabilir.
Emeğiniz için teşekkürler sınava çalışıyordum bu sitede bilmediğim ve derslerde bile duymadığım birçok yeni fiil öğrendim çok yararlı tavsiye ederim
Çok çok teşekkür ederiz. Faydalı oluyorsa ne mutlu
Auf ön eki eklenince abgeben olarak degisiyor mu? Yoksa yanlislik mi var acaba?
Düzeltildi. Uyarı için teşekkürler.
hocam acaba untrennbare verbendeki “in-” için örnek verebilir misiniz ben bir türlü bulamadım?
Merhabalar. Örnek olarak “inaktivieren” fiili verilebilir.
Wann kommt der Schulbus an? “Otobüs ne zaman kalkıyor?” olarak çevrilmiş
“Otobüs ne zaman gelir(varır)?” olması gerekmiyor mu? yanlışsam beni düzeltin lütfen!
Evet, dediğiniz gibi olacak. Hemen düzeltiyorum. Uyarı için çok teşekkürler.
Gerçekten harika bir siteniz var.Bu kadar emek verdiğiniz için teşekkürler.Ayrıca yorum yapanların ve düzeltmeye katkıda bulunanlarında emeğine sağlık. ”Yanlışsa bana ne” deyip geçmedikleri için.🙏🏻
Yorumunuz vesilesiyle bir kez de ben teşekkür etmek isterim yorum ve düzeltme yapanlara 🙏
merhabalar, çabanız ve nazik tavrınız için çok teşekkür ederiz. çalışmalarınız çok iyi ve çok faydalı umarım devamı gelir, tekrardan çok teşekkürler. kolay gelsin.
Düşünceli yorumunuz için çok teşekkürler 🙏 Faydalı oluyorsa ne mutlu 🙏