Almancada Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben)

Almancada bazı fiiller, birtakım ekler alarak ayrılabilen fiiller adı verilen yeni anlamlara sahip fiillere türeyebilmektedir. Bu fiiller Almancada Trennbare Verben olarak adlandırılan fiil grubunu oluşturmaktadır.

Malumunuz, varlıkların yaptığı işi, hareketi, oluşu çeşitli ekler alarak şahıs ve zamana bağlı olarak anlatan kelimelere fiil denilmektedir.

Fiillerin aldığı birtakım ekler ile yeni fiiller oluşturduğundan bahsettik. Almancada Präfix adı verilen ve fiilin önüne eklenen bu ekler vasıtasıyla fiillerin anlamları etkilenmektedir.

Önekleri oluşturan kelimeler başta edatlar (Präposition) olmak üzere, sıfatlardan (Adjektiv), isimlerden (Nomen), fiillerden (Verb), zarflardan (Adverb) oluşabilmektedir.

İşte tam da fiilin önüne gelen bu ekler vasıtasıyla Almancada ek alan fiiller eklerin ayrılıp ayrılamamasına göre üçe ayrılır. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibidir:

Trennbare Präfixe (Ayrılabilen Ekler)
Untrennbare Präfixe (Ayrılamayan Ekler)
Dual Präfixe (Çift/İki Yönlü Ekler)

Ayrılabilen Fiiller (Trennbare Verben)

Adından da anlaşılacağı üzere ayrılabilen fiillerde fiile eklenen ek fiilden ayrılabilirler. Bu eklerin çoğu edatlardan veya zarflardan türetilmiştir ve anlamları genellikle şeffaftır.

Ayrılabilir eklerin çoğu, bağımsız kelimeler olarak, özellikle zarf, edat, isim veya sıfat görevinde de kullanılırlar ve ayrılabilen fiillerdeki vurguya sahiptirler. Sayıları bir hayli fazla olan ayrılabilen eklerden yaygın olarak kullanılanları aşağıdaki kutucukta derlenmiştir:

ab-, an-, auf-, aus-, ein-, los-, mit-, vor-, weg-, weiter-

Präfix (önek)	Verb (fiil)	neues Verb (yeni fiil)
auf	machen	aufmachen

Aşağıdaki tabloda örnek olarak birtakım ayrılabilen fiiller derlenmiştir:

Fiil	Önek	Ayrılabilen Fiil
holen almak	ab-	🔊 abholen birini bir yere gidip almak
fangen yakalamak	an-	🔊 anfangen başlamak
machen yapmak	auf-	🔊 aufmachen açmak
denken düşünmek	aus-	🔊 ausdenken planlamak, kavramak
kaufen satın almak	ein-	🔊 einkaufen  alışveriş yapmak
sehen bakmak	fern-	🔊 fernsehen televizyon izlemek
kommen gelmek	her-	🔊 herkommen buraya gelmek
kommen gelmek	los-	🔊 loskommen kurtulmak
kommen gelmek	mit-	🔊 mitkommen birlikte gitmek
sehen bakmak	vor-	🔊 vorsehen öngörmek
fahren sürmek	weg-	🔊 wegfahren yola çıkmak, gitmek
geben vermek	weiter-	🔊 weitergeben iletmek, geçirmek

Aşağıdaki tabloda machen fiilinin çekimi ile ayrılabilen ek auf ile yapılmış aufmachen fiilinin çekimi gösterilmiştir:

Şahıs Zamirleri	machen yapmak	aufmachen açmak
ich	mache	mache … auf
du	machst	machst … auf
er/sie/es	macht	macht … auf
wir	machen	machen … auf
ihr	macht	macht … auf
sie/Sie	machen	machen … auf

İki fiilimizi adım adım inceleyelim. İlk olarak machen fiilindeki vurguya baktığımızda vurgunun a harfi üzerinde olduğu görülmektedir. Buna karşılık aufmachen fiilindeki vurgu ise ayrılabilen ek auf üzerinde au harflerinde olduğu görülmektedir.

Yukarıdaki tabloda gördüğünüz üzere iki machen ile aufmachen fiilinin machen kısmı aynı şekilde çekimlenmiştir. Ayrılabilen ek auf ise … şeklinde ayrı yazılmıştır. Zaten ayrılabilen fiillerde bu ekler cümlenin en sonuna gider. Aşağıdaki örneği inceleyin:

Was machen wir jetzt? (normal fiil)
Şimdi ne yapacağız?
Ich mache das Fenster auf. (ayrılamayan fiil)
Ben pencereyi açıyorum.

Der Schulbus fährt morgens um 06.30 ab. Okul otobüsü sabahları altı buçukta hareket eder.

Wann kommt der Schulbus an? Otobüs ne zaman geliyor (varıyor)?

Ich stehe um 6 Uhr auf. Ben saat 6’da kalkarım.

Almancada Ayrılabilen Fiiller ile Modal Yardımcı Fiillerin Kullanımı

Eğer cümlede “tarz fiilerinden” biri kullanılmışsa fiildeki ayrılabilen ek fiilden ayrılmaz ve fiil mastar halinde cümlenin sonuna gönderilir.

Er will den film vorspielen. O filmde rol almak istiyor.

Wann musst der Schulbus ankommen? Okul otobüsünün ne zaman varması gerekiyor?

Meine Schwester muss um zehn Uhr aufstehen. Kız kardeşim saat onda kalkmak zorunda.

Untrennbare Verben (Ayrılamayan fiiller)

Benzer şekilde adından da anlaşılacağı üzere ayrılamayan fiillerde fiile eklenen ek fiilden ayrılamaz. Bu tür önekler vurgusuz söylenir ve cümlede tek başına bulunamaz. Ayrılamayan eklerden yaygın bir şekilde kullanılanlar aşağıdaki kutucukta derlenmiştir:

be-, emp-, ent-, er-, ge-, ver-, zer-

Präfix (önek)	Verb (fiil)	neues Verb (yeni fiil)
be	stellen	bestellen

Aşağıdaki tabloda örnek olarak birtakım ayrılamayan fiiller derlenmiştir:

Fiil	Önek	Ayrılamayan Fiil
stellen koymak, yerleştirmek	be-	🔊 bestellen sipariş etmek, ısmarlamak
fehlen eksik olmak	emp-	🔊 empfehlen tavsiye etmek
gehen gitmek	ent-	🔊 entgehen kaçmak, kurtulmak
stehen durmak	er-	🔊 erstehen ortaya çıkmak, yeniden yapılmak
fallen düşmek	ge-	🔊 gefallen hoşuna gitmek
bringen getirmek	ver-	🔊 verbringen geçirmek
reißen kesmek, yırtmak	zer-	🔊 zerreißen yırtmak, parçalamak

Aşağıdaki tabloda stellen fiilinin çekimi ile ayrılamayan ek be ile yapılmış bestellen fiilinin çekimi örnek olarak gösterilmiştir:

Şahıs Zamirleri	stellen koymak	bestellen ısmarlamak
ich	stelle	bestelle
du	stellst	bestellst
er/sie/es	stellt	bestellt
wir	stellen	bestellen
ihr	stellt	bestellt
sie/Sie	stellen	bestellen

Benzer şekilde iki fiilimizi adım adım inceleyelim. İlk olarak stellen fiilindeki vurguya baktığımızda vurgunun “e” harfi üzerinde olduğu görülmektedir. Buna karşılık bestellen fiilindeki vurguya baktığımızda ise ayrılabilen eklerden farklı olarak vurgunun ek üzerinde değil fiil üzerinde olduğu görülmektedir.

Ayrıca ek ile oluşmuş fiilin fiil çekimlerinden ayrılmadığı görülmektedir:

Ich zahle lieber mit Münzen.
Ben jetonla ödemeyi tercih ederim.
Thomas erzählt interessante Geschichten.
Thomas ilginç hikayeler anlatıyor.

Kannst du mich auf diesem Foto erkennen? Bu fotoğrafta beni tanıyabildin mi?

Das Handy gehört mir. Cep telefonu bana ait.

Thomas verkauft sein altes Auto. Thomas eski arabasını satıyor.