Almancada Edilgen Çatı (Passiv)

Bu dersimizde, Almancada “edilgen çatı” (Passiv) yapısını inceleyeceğiz.

Almancada Edilgen Çatı

Konu anlatımına başlamadan önce, “etken” ve “edilgen” yapıların dil bilgisindeki rollerini anlatmak istiyorum. Burayı anlarsanız gerisi tabiri caizse akacaktır.

“Etken cümleler” (Aktivsatz), eylemin cümlenin öznesi tarafından gerçekleştirildiği cümlelerdir. Yani, özne cümlede belirtilen iş, oluş veya hareketi doğrudan yapar. Örneğin, “Ahmet kitabı okuyor.” cümlesinde Ahmet, kitabı okuma eylemini gerçekleştiren öznedir.

Buna karşılık, “edilgen cümleler” (Passivsatz) farklı bir yapı sunar. Bu tür cümlelerde eylemin kimin tarafından yapıldığı belirsizdir ve işin kim tarafından yapıldığı önemsiz hale gelir. Örneğin, “Kitap okunuyor.” cümlesinde kitabı kimin okuduğu belirtilmemiştir. Haliyle cümlenin odak noktası eylemin kendisi olmuştur, özne değil.

Özetle edilgen çatı, bir cümlede öznenin eylemi gerçekleştiren değil, eyleme tanık olduğu, onu deneyimlediği durumları ifade eder. Hazırsanız Almancada “Passiv” yapısının nasıl yapıldığına geçebiliriz artık. Almancada iki farklı “Passiv” yapısı bulunmaktadır. Bakınız:

1. “Vorgangspassiv” (werden + Partizip II)
2. “Zustandspassiv” (sein + Partizip II)
3. Passivsätze mit man (yapıca etken anlamca edilgen)

Vorgangspassiv

“Vorgangspassiv” Almancada, bir eylemin nasıl gerçekleştirildiğine odaklanan edilgen bir yapı türüdür. Bu yapı, eylemin kim tarafından yapıldığını belirtmeden, sadece eylemin gerçekleştiği durumu vurgulamak için kullanılır. Bu yapıyı kurabilmek için “werden” yardımcı fiilinden ve “Partizip II“den faydalanırız.

Aktivsatz (Etken Cümle)	Passivsatz (Edilgen Cümle)
🇩🇪 Der Arzt untersucht den Patienten. 🇹🇷 Doktor hastayı muayene ediyor.	🇩🇪 Der Patient wird untersucht. 🇹🇷 Hasta muayene ediliyor.
🇩🇪 Der Veterinär impft die Katze. 🇹🇷 Veteriner hayvanı aşılar.	🇩🇪 Die Katze wird geimpft. 🇹🇷 Hayvan aşılanıyor.
🇩🇪 Der Maler streicht die Wände. 🇹🇷 Boyacı duvarları boyuyor.	🇩🇪 Die Wände werden gestrichen. 🇹🇷 Duvarlar boyanıyor.

Edilgen cümlelerde öznenin kim olduğu önemsiz olduğundan cümlelerde belirtilmez. Ancak, öznenin kim olduğunu vurgulamak istediğiniz durumlar olabilir. Böylesi durumlarda “von” veya “durch” edatlarını kullanabilirsiniz. Hangi edatın kullanılacağı, eylemi gerçekleştiren özneye bağlıdır.

Eğer eylemi gerçekleştiren kişiyse “von + Dativ” (tarafından) edatını kullanırsınız. Örneğin: “Der Kuchen wird nicht von meiner Mutter, sondern von meinem Vater gebacken.” (Pasta annem tarafından değil, babam tarafından yapılıyor.)

Eğer eylemi gerçekleştiren bir araçsa “durch + Akkusativ” (aracılığıyla, ile, vasıtasıyla) edatını tercih etmelisiniz. Örneğin: “Das Kohle wird durch die Züge transportiert.” (Kömür trenlerle taşınıyor.) Bakınız:

Aktivsatz (Etken Cümle)	Passivsatz (Edilgen Cümle)
🇩🇪 Die Züge transportieren die Kohle. 🇹🇷 Trenler kömürü taşıyor.	🇩🇪 Die Kohle wird durch die Züge transportiert. 🇹🇷 Kömür trenler aracılığıyla taşınıyor.
🇩🇪 Der Kuchen wird nicht von meiner Mutter, sondern von meinem Vater gebacken. 🇹🇷 Pasta annem tarafından değil, babam tarafından yapılıyor.	🇩🇪 Der Kuchen wird von meinem Vater gebacken. 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılıyor.

Bitti mi? Hayır, edilgen çatının zamanlar ve kip belirteçleri (Modalverben) ile kullanımını inceleyeceğiz. Bunu şu şekilde kategorize edebiliriz:

1. Die Zeitformen des Passivs
   1. Passiv Präsens ➡️ werden + Partizip II
      • 🇩🇪 Der Kuchen wird von meinem Vater gebacken.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılıyor.
   2. Passiv Präteritum ➡️ wurden + Partizip II
      • 🇩🇪 Der Kuchen wurde von meinem Vater gebacken.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapıldı.
   3. Passiv Perfekt ➡️ sein + Partizip II + worden
      • 🇩🇪 Der Kuchen ist von meinem Vater gebacken worden.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapıldı.
   4. Passiv Plusquamperfekt ➡️ waren + Partizip II + worden
      • 🇩🇪 Der Kuchen war von meinem Vater gebacken worden.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmıştı.
   5. Passiv Futur I werden + Partizip II + werden
      • 🇩🇪 Der Kuchen wird von meinem Vater gebacken werden.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılacak.
   6. Passiv Futur II (nadiren kullanılır) ➡️ werden + Partizip II + worden + sein
      • 🇩🇪 Der Kuchen wird von meinem Vater gebacken worden sein.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmış olacak.
2. Das Passiv mit Modalverben
   1. Präsens Passiv mit Modalverben ➡️ Modalverb Präsens + Partizip II + werden
      • 🇩🇪 Der Kuchen muss von meinem Vater gebacken werden.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmalı.
   2. Präteritum Passiv mit Modalverben ➡️ Modalverb Präteritum + Partizip II + werden
      • 🇩🇪 Der Kuchen musste von meinem Vater gebacken werden.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmalıydı.
   3. Perfekt Passiv mit Modalverben ➡️ haben + Partizip II + werden + Modalverb
      • 🇩🇪 Der Kuchen hat von meinem Vater gebacken werden müssen.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmalıydı.
   4. Plusquamperfekt Passiv mit Modalverben ➡️ hatten + Partizip II + werden + Modalverb
      • 🇩🇪 Der Kuchen hatte von meinem Vater gebacken worden sein müssen.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılmalıymış.
   5. Futur I Passiv mit Modalverben ➡️ werden + Partizip II + werden + Modalverb
      • 🇩🇪 Der Kuchen wird von meinem Vater gebacken werden müssen.
      • 🇹🇷 Pasta babam tarafından yapılacak.