“Akkusativ”de Sıfat Çekimleri

Bu yazımızda, Almancada sıfatların “Akkusativ” (-i hali) formdaki çekimlerinin nasıl yapılacağını inceleyeceğiz. Bu konuyu çalışmadan önce isimlerin “yalın halde” aldıkları çekim ekleri konusunu muhakkak çalışmanızı tavsiye ederim.

Bir önceki dersimizde sıfatların “güçlü” (starke), “zayıf” (schwache) ve “karışık” (gemischte ) olmak üzere üç farklı şekilde çekimlendiğini ve neden böyle adlandırıldığını (muhakkak o konuyu çalışın) anlatmıştık. Adlandırmanın neden olduğunu anlayınca bu çetrefilli konu bir nebze olsun kolaylaşacaktır.

“Akkusativ”de Güçlü Çekim

Sıfatımız, önüne geldiği ismin önünde eğer herhangi bir artikel (der, die, das, ein, eine, kein, keine) veya sahiplik zamiri (mein, dein, sein, vb.) bulunmadığında güçlü bir şekilde çekimlenir. Tabiri caizse çekimleyen kendi olur da ondan güçlü demişlerdir. Güçlü çekim olan sıfatlarda, sıfatların sonuna aşağıdaki tabloda koyu olarak gösterilen çekim ekleri getirilir.

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	großer …	große …	großes …	große …
Akkusativ	großen …	große …	großes …	große …

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere ismin -i halindeki sıfatın sahip olduğu çekim ekleri “der” artikeli dışında yalın halindeki çekimle aynıdır. Yani ismin artikelini biliyorsanız önüne gelen ismin nasıl çekimleneceğini de bilebilirsiniz.

• Eril isimleri tanımlayan sıfatlar için güçlü çekim “-en” (den)
• Dişil isimleri tanımlayan sıfatlar için güçlü çekim “-e” (die)
• Nötr isimleri tanımlayan sıfatlar için güçlü çekim “-es” (das)
• Çoğul isimleri tanımlayan sıfatlar için güçlü çekim “-e” (die)

🇩🇪 Ich sehe großen Baum.
🇹🇷 Büyük ağacı görüyorum.
🇩🇪 Ich liebe große Stadt.
🇹🇷 Büyük şehri seviyorum.
🇩🇪 Ich brauche großes Haus.
🇹🇷 Büyük ev gerekiyor.
🇩🇪 Ich kaufe große Äpfel.
🇹🇷 Büyük elmaları satın alıyorum.

Fakat unutmayın ki, bu yapı daha çok edebi metinlerde veya şiirlerde kullanılır. Günlük konuşma dilinde pek tercih edilmez.

“Akkusativ”de Zayıf Çekim

Bu çekim, belirli bir artikel (der, die, das) veya başka bir belirleyici (dieser, jener vb.) ile birlikte kullanıldığında uygulanır. Neden mi? Çünkü artikel varsa, sıfat ona uyum sağlar ve onun hükmüne göre çekimlenir. Bundan dolayı da zaten zayıf çekim denilmektedir. Aşağıdaki tabloda, sıfatın önüne geldiği ismin belirli artikeline göre aldığı eklere göre gösterilmiştir. Bu ekler pekala başka bir belirleyici (dieser, jener vb.) ile birlikte kullanıldığında da uygulanır. Ben sadece örnek olsun ve gereksiz uzun olmasın diye artikelleri kullandım.

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	der große …	die große …	das große …	die großen …
Akkusativ	den großen …	die große …	das große …	die großen …

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere ismin -i halindeki sıfatın sahip olduğu çekim ekleri “der” artikeli dışında yalın halindeki çekimle aynıdır.

• Eril isimleri tanımlayan sıfatlar için zayıf çekim “den …-en“
• Dişil isimleri tanımlayan sıfatlar için zayıf çekim “die …-e”
• Nötr isimleri tanımlayan sıfatlar için zayıf çekim “das …-e”
• Çoğul isimleri tanımlayan sıfatlar için zayıf çekim “die …-en”

🇩🇪 Ich habe den leckeren Hamburger gegessen. (der Hamburger)
🇹🇷 Lezzetli hamburgeri yedim.
🇩🇪 Ich habe die leckere Pizza gegessen. (die Pizza)
🇹🇷 Lezzetli pizzayı yedim.
🇩🇪 Ich habe das leckere Ei gegessen. (das Ei)
🇹🇷 Lezzetli yumurtayı yedim.
🇩🇪 Ich habe die leckeren Birnen gegessen. (die Birne, n)
🇹🇷 Lezzetli armutları yedim.

“Akkusativ”de Karışık Çekim

Bu çekimde sıfatımızın önünde bulunan isimde belirsiz artikel (ein, eine, kein, keine) ya da sahiplik zamiri (mein, dein, sein, …) bulunur. İki taraf da birbirine güç yetirememiştir diyebiliriz. Böylesi durumlarda karışık çekim uygulanır.

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	ein großer … kein großer … mein großer …	eine große … keine große … meine große …	ein großes … kein großes … mein großes …	✖️ keine großen … meine großen …
Akkusativ	einen großen … keinen großen … meinen großen …	eine große … keine große … meine große …	ein großes … kein großes … mein großes …	✖️ keine großen … meine großen …

❗ Belirsiz artikel (ein-eine) çoğul halde kullanımı yoktur.

Yukarıdaki tabloya baktığımızda ismin “-i” halinde belirsiz artikele sahip isimlerin önüne gelen sıfatlar isimlerin cinsiyetine göre sıfatlara şu ekler gelir:

• Eril isimleri tanımlayan sıfatlar için karışık çekim “einen …-en” (den)
• Dişil isimleri tanımlayan sıfatlar için karışık çekim “eine …-e” (die)
• Nötr isimleri tanımlayan sıfatlar için karışık çekim “ein …-es” (das)
• “Keine” ile kullanılan çoğul olumsuz tanımlayan sıfatlar için karışık çekim “keine …-en”

🇩🇪 Thomas hat einen jungen Vater. (der Vater)
🇹🇷 Thomas’ın genç bir babası var.
🇩🇪 John hat eine kleine Katze. (die Katze)
🇹🇷 John’un küçük bir kedisi var.
🇩🇪 Anna hat ein blaues Handy. (das Handy)
🇹🇷 Anna’nın mavi bir cep telefonu var.
🇩🇪 Hier gibt es keine großen Häuser. (das Haus, ..er)
🇹🇷 Burada büyük evler yok.

Eğer isim iyelik sıfatı (mein, dein …) ile kullanılmışsa sıfatımız yine belirsiz artikeller gibi çekimlenir.

🇩🇪 Ich benutze meinen alten Computer nicht. (der Computer)
🇹🇷 Eski bilgisayarımı kullanmıyorum.
🇩🇪 Ich habe deine große Pizza gegessen. (die Pizza)
🇹🇷 Senin büyük pizzanı yedim.
🇩🇪 Ich habe mein neues Handy verloren. (das Handy)
🇹🇷 Yeni telefonumu kaybettim.
🇩🇪 Ich habe Thomas meine alten Schuhe gegeben. (der Schuh, e)
🇹🇷 Eski ayakkabılarımı Thomas’a verdim.

Kısaca sıfatları “Nominativ” ve “Akkusativ”de aldıkları eklere göre şu şekilde özetleyebiliriz:

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	großer … der große … ein großer … kein großer … mein großer …	große … die große … eine große … keine große … meine große …	großes … das große … ein großes … kein großes … mein großes …	große … die großen … ✖️ keine großen … meine großen …
Akkusativ	großen … den großen … einen großen … keinen großen … meinen großen …	große … die große … eine große … keine große … meine große …	großes … das große … ein großes … kein großes … mein großes …	große … die großen … ✖️ keine großen … meine großen …