Almancada İsimler ve Özellikleri

Dil bilgisi tabiriyle isim; canlı, cansız bütün varlıkları ve kavramları karşılayan, onları ifade etmemizi sağlayan kelimelerdir. Almancada da isimler bazı farklı kullanım özelliklerine sahip olsa da benzer bir görevi anlatmak için kullanılır.

Almancada İsimler (Nomen)

“İsim” (ad), canlıları, nesneleri, nesneleri, yerleri, fikirleri veya süreçleri adlandıran kelimelerdir. Mesela “erkek, kadın, Rihanna, taş, koyun” birer isimdir.

İsimler sayesinde kavramları, varlıkları tanıyabilmemiz, tanıtabilmemiz ve onları birbirlerinden ayırabilmemiz mümkün olmuştur. Sahip olduğu özelliklerden ötürü isimler çeşitli alt kategorilerde incelenir:

• İsim (Nomen, Substantive)
  • varlıkların oluşlarına göre
    • somut isim (Konkreta) ➡️ Örnek: Tisch (masa)
    • soyut isim (Abstrakta) ➡️ Örnek: Liebe (aşk)
  • varlıkların verilişine göre
    • özel isim (Eigenname) ➡️ Örnek: Berlin, Einstein
    • cins isim (Gattungsname) ➡️ Örnek: Stadt (şehir)
  • varlıkların sayılarına göre
    • tekil isim (Singular) ➡️ Örnek: Buch (kitap)
    • çoğul isim (Plural) ➡️ Örnek: Bücher (kitaplar)
    • topluluk ismi (Kollektivum) ➡️ Örnek: Wald (orman)
  • yapılarına göre isimler
    • basit isim (Simplex) ➡️ Örnek: Haus (ev)
    • bileşik isim (Komposita) ➡️ Örnek: Wochenende (hafta sonu)
    • türemiş (Derivate) ➡️ Örnek: Lesbarkeit (okunabilirlik)

Her ne kadar Türkçe ile büyük benzerlik gösterse de Almancada isimler birtakım nevi şahsına münhasır özelliklere de sahiptir.

⭐ Türkçeden farklı olarak Almancada istisnasız her isim, cümlenin neresinde olursa olsun büyük harfle yazılır ve bu yüzden bir cümleyi oluşturan kelimelerden hangisinin isim olduğu anlamı bilinmese dahi kolayca tespit edilebilir.

⭐ İki dil arasındaki farklılıklardan belki de en büyüğü ise Almancada her isim için atanmış bir dil bilgisel cinsiyeti olmasıdır.

Evet! Cinsiyet ve “Cinsiyet ne alaka ya?” Dediğinizi duyar gibiyim. Her şeyden önce, Almanca isimlerin cinsiyetinin olması ile, bahsettiği kişinin veya şeyin biyolojik cinsiyeti kast edilmediğini vurgulamak istiyorum. Zira burada, her ne kadar bağlantılı olsa da bir çeşit biyolojik cinsiyetten öte dil bilgisel bir cinsiyetten bahsedilmektedir.

Almancada İsimlerin Cinsiyeti

Almancada görebileceğiniz her isim eril (MASCULINE), dişil (FEMININE) veya nötr (NEUTER) olmak üzere üç cinsiyetten birine atanmıştır ve bu atama işlemi “Artikel” vasıtasıyla sağlanır.

Almancada neredeyse her ismin bir artikeli vardır. Bundan dolayı kelime çalışması yaparken öğreneceğiniz isimleri kesinlikle artikelleriyle beraber ezberlemeniz tavsiye edilir. Zira ileri gramer konularında doğru artikeli bilmek oldukça önemli olacaktır.

Almancada artikeller “der, die, das” olmak üzere üçe ayrılır ve isimlerdeki “erillik, dişillik ve nötrlük” bu artikeller vasıtasıyla sağlanır.

Tekrar hatırlatmakta fayda var; Dil bilgisel cinsiyet, isimleri sınıflandırmak için bir sistemdir ve “doğal” cinsiyet ile aynı şey değildir. Dolayısıyla Almancada her bir isim “eril, dişil veya nötr” cinsiyetli olabilir.

Tam da bu esnada “Peki, hangi cinsiyet hangi artikel tarafından temsil ediliyor?” sorusu gelmektedir. Aşağıdaki tablo bu soruya ziyadesiyle yanıt vermektedir:

Eril	➡️	der
Dişil	➡️	die
Nötr	➡️	das

Eril ➡️ der Apfel (elma), der Mann (adam)
Dişil ➡️ die Blume (çiçek), die Frau (kadın)
Nötr ➡️ das Auto (araba), das Kind (çocuk)

Yukarıdaki örnekleri incelediğinizde, dil bilgisel cinsiyetin, biyolojik cinsiyetten çok daha geniş bir kapsama sahip olduğu görülmektedir.

❗ Bu arada Almancada isimlerin çoğul halleri ayrı bir konu olarak detaylıca anlatılmıştır. Şimdilik kısa bir bilgilendirme yapmakla yetineceğiz. Almancada cinsiyet farklılıkları yalnızca tekil isimlerde geçerlidir. Yani, tekil halde isimlerin artikeli her ne olursa olsun çoğul hallerinde istisnasız “die” olur.

Tekil	➡️	Çoğul
Eril (der)	➡️	die
Dişil (die)	➡️	die
Nötr (das)	➡️	die

der Apfel (elma) ➡️ die Äpfel (elmalar)
die Blume (çiçek) ➡️ die Blumen (çiçekler)
das Auto (araba) ➡️ die Autos (arabalar)

Yaptığım araştırmalar sonucunda neden çoğul artikel olarak die tercih edilmiş sorusuna bulabildiğim cevap ise, dişilerin üreme yapması nedeniyle çoğul yapabilmesi nedeniyle çoğula atıf yapabilmek adına der veya das yerine die tercih edildiğidir. Tabii bu ne kadar doğru orası tartışılır.

❗ Genel olarak Almancada her ismin bir artikeli olsa da, bazı durumlarda bunu kullanmak tercih edilmemektedir.

Almancada şahıs isimlerinin artikelleri kullanılmaz. Ancak, “Güney Almanya, Avusturya ve İsviçre” gibi bölgelerde özel isimlerden önce bile artikel kullanımı görülmektedir.

⭐ Kadınlar için “die” kullanılır:
🇩🇪 Hallo, ich bin die Anna.
🇹🇷 Selam, ben Anna.
⭐ Erkekler için “der” kullanılır:
🇩🇪 Bist du der Thomas?
🇹🇷 Sen Tomas mısın?

❗ “Peki, sözlükte Almanca bir kelimeyi ararken isimleri nasıl görebiliriz?” Aslında kullandığım çeşitli sözlüklerde Almanca isimlerin farklı şekillerde yazıldığına şahit oldum ve kafa karışıklığı yaşatmaması adına bunları derledim:

der	➡️	m	r
die	➡️	f	e
das	➡️	n	s

m= maskulin (männlich)
f= feminin (weiblich)
n= neutral (sächlich)
r= der, e= die, s= das 

Gördüğünüz gibi kelimeleri ezberlerken artikelleriyle birlikte öğrenmek oldukça önemli. İlerleyen gramer konularında bu durumun önemini daha yakından fark edeceksiniz.