Almancada isimler, yani (Nomen, Substantive) anlam yönünden somut (Konkreta) ve soyut (Abstraka) olmak üzere ikiye ayrılır ve oldukça önemli bir konudur. Ayrıca isimler, özel isim (Eigennamen) ve cins isim (Gattungsnamen) olmak üzere kendi aralarında ikiye ayrılır.
Ayrıca yapıları açısından isimler, basit (einfach), bileşik (zusammengesetz) ve türemiş (abgeleitet) olmak üzere üç guruba ayrılır.
Almancada İsimler: Nomen
“İsim” (ad), canlıları, nesneleri, nesneleri, yerleri, fikirleri veya süreçleri adlandıran kelimelerdir. Mesela erkek, kadın, Rihanna. Ayrıca Almancada istisnasız her isim büyük harfle yazılır ve bu yüzden cümledeki ismin kelime manası bilinmese de kolayca tanınır.
Türkçeye nazaran Almancada isimler arasında bazı farklılıklar vardır. Almancada her isim için atanmış bir cinsiyet vardır. Evet! Cinsiyet ve “Cinsiyet ne alaka ya?” Dediğinizi duyabiliyorum. Her şeyden önce, Almanca isimlerin cinsiyetinin, bahsettiği kişinin veya şeyin biyolojik cinsiyeti kast edilmediğinin bilinmesi önemlidir. Burada bir çeşit biyolojik cinsiyetten öte gramer cinsiyetten bahsedilmektedir.
Almancada İsimler ve Cinsiyeti
Almancada görebileceğiniz her isim eril (MASCULINE), dişil (FEMININE) veya nötr (NEUTER) olmak üzere üç cinsiyetten birine atanmıştır. Bu durum her ismin sahip olması gereken “Artikel” kullanılarak sağlanır. Almancada isimler “Artikel” (tanımlık) denilen bazı eklerle birlikte kullanılmaktadır. Özellikle kelime çalışması yapılırken kesinlikle artikelleriyle beraber ezberlenmelidir.
Bir ismin eril mi, dişil mi veya nötr mü olduğunu genellikle tahmin edilemese de bazı ipuçlarıyla ismin cinsiyeti bulunabilir. Artikeller, Almancada doğru cümle kurmanın anahtarıdır desek yeridir.
Artikeller “der, die, das” olmak üzere üçe ayrılır. İsimlerdeki cinsiyet bu artikeller vasıtasıyla sağlanır. Tekrar hatırlatmakta fayda var; Dil bilgisel cinsiyet, isimleri sınıflandırmak için bir sistemdir ve ‘doğal’ cinsiyet ile aynı değildir ve nesneler de eril, dişil veya nötr cinsiyetli olabilir.
Eril —> Der, Dişil —> Die, Nötür —> Das
Eril: der Apfel, Dişil: die Blume, Nötr: das Auto
Dikkatinizi çekeceği üzere Almancada her isim büyük harfle başlar. Almancadaki isimlerin çoğulları ayrı bir konu olarak yazılacaktır. Şimdilik kısaca bahsedelim. Cinsiyet farklılıkları yalnızca tekil isimlerde geçerlidir. Çoğul isimlerin artikelleri istisnasız “die” olur.
der Apfel —> die Äpfel, die Blume —> die Blumen, das Auto —> die Autos
Genel olarak Almancada her isme mutlaka artikel gelmeliyse de bazı durumlarda tercih edilmemektedir. Ancak Güney Almanya, Avusturya ve İsviçre’de isimlerden önce dahi artikel koymak oldukça yaygındır. Artikel kadınlar için “die” olur: Hallo, ich bin die Anna. (Selam, ben Anna.) Artikel erkekler için “der” olur: Bist du der Thomas? (Sen Tomas mısın?)
Gördüğünüz gibi kelimeleri ezberlerken artikelleriyle birlikte öğrenmek oldukça önemli. İlerleyen gramer konularında bu durumun önemini daha yakından tanıyacaksınız. O yüzden artikellerle ezber oldukça önemli. Bu konuda ciddiyetinizi elden bırakmamanızı tavsiye ederiz.
Artikellerle ilgili detaylı konu anlatımı ilgili konuda yapılmıştır.
Nomen Deklination: İsim Çekimleri
Almancada çekim iki ana gruba ayrılır;
- Sıfat, artikel ve isimlerin çekimleri
- Fiillerin çekimleri
Birinci gruptakilerin çekimlerine Deklination denirken ikinci gruptakilere ise Konjugation denir.
Biz konumuz gereği isimlerin çekimleri olan Deklination der Substantive’i anlatacağız. Deklination der Substantive üç gruba ayrılır;
- Kuvvetli çekim (Starke Deklination)
- Zayıf çekim (Schwache Deklination)
- Karışık çekim (Gemischte Deklination)
İsimlerin çekiminde dört hal durumu söz konusudur;
| Hal Durumları | Örnek | Türkçedeki eşdeğer ekler |
| Nominativ Yalın hal | kadın | – |
| Akkusativ belirtme hali | kadını | -ı,-i,-u,-ü,-yı, -yi, -yu, -yü |
| Dativ yönelme hali | kadına | -a, -e, -ye, -ya |
| Genitiv tamlayan hali | kadının | -ın, -in, -un, -ün, -nın, -nin, -nun, -nün |
| Hal Durumları | Kişi | Nesne |
| Nominativ Yalın hal | wer kim | was ne |
| Akkusativ belirtme hali | wen kimi | was neyi |
| Dativ yönelme hali (e-hali) | wem kime | – |
| Genitiv (in-hali) tamlayan hali | wessen kimin | wessen neyin |
Yukarıdaki sorularla da cümledeki hal durumu öğrenilebilir. Nominativ öğrenmek için yükleme kişiler için wer, nesneler için was sorusu sorulur. Bu soruya cevap veren öge yalın durumdadır. Akkusativ için benzer şekilde wen ya da was, Dativ için wem, Genitiv için wessen sorusu yükleme sorulur.
Şimdi gelelim Deklination der Substantive başlıklarını ayı ayrı incelemeye.
Kuvvetli çekim (Starke Deklination)
İsimlerin büyük çoğunluğu kuvvetli çekime göre çekimlenir.
| Hal durumları | der eril | die dişil | das nötr |
| Yalın Hal | der Freund | die Dame | das Haus |
| ein Freund | eine Dame | ein Haus | |
| İ Hali | den Freund | die Dame | das Haus |
| einen Freund | eine Dame | ein Haus | |
| E Hali | dem Freund | der Dame | dem Haus |
| einem Freund | einer Dame | einem Haus | |
| İn Hali | des Freundes | der Dame | des Hauses |
| eines Freundes | einer Dame | eines Hauses |
- Artikeli der ya da das olanlar Genitiv’de genel olarak tek heceli ise -es birden fazla heceliyse -s eki alır.
- -s, -x, -z, -tz ile biten isimler Genitiv’de -es eki alır.
- Özel isimlerde Genitiv isme -s eki getirilerek tamlayan durumu yapılır.
Zayıf çekim (Schwache Deklination)
Sayıları kuvvetli çekime göre oldukça azdır. Ayrıca bu kategorideki isimlerin çoğunlukla der artikeline sahiptir. Özellikle -and, -ant, -ent, -ist gibi eklerle biten isimler bu kategoridedir. Bu tür kelimeler sözlüklerde yanında parantez içinde -n veya -en eki belirtilerek verilir. Mensch (-en)
Karışık çekim (Gemischte Deklination)
Sayıca oldukça az olan bu kategorideki isimler hem kuvvetli hem de zayıf çekilir. Artikelleri der ya da das olur.
Kısa bir özetleme yapmak gerekirse;
# Artikeli der olup da çoğul hali -en veya -n eki ile biten isimler İsmin e-halinde (Dativ) yalın halde çoğulunda aldığı eki (-en) alır.
| Yalın Hal | Çoğul Yalın Hal | E-Hali | Çoğul E-Hali |
| der Soldat | die Soldaten | dem Soldaten | den Soldaten |
# İsmin E-hali (Dativ) çoğul halinde -n veya -s ile biten isimler hariç, -r, -e gibi sonları olan isimler e-hali çoğulunda -n eki alır.
| Yalın Hal | Çoğul Yalın Hal | E-Hali | Çoğul E-Hali |
| das Kind | die Kinder | dem Kind | den Kindern |
| das Auto | die Autos | dem Auto | den Autos |
# Zayıf eril olarak adlandırılan bazı isimler (genel olarak and, – ant, – aph, – arch, – at, – ent, -et, – ist, – krat, – log, – nom, – on ekleriyle biten isimler) ismin yalın hali (Nominativ) hariç tekil ve çoğul halde –n veya –en eki alırlar;
| Hal | Tekil | Çoğul |
| Nominativ | der Junge | die Jungen |
| Akkusativ | den Jungen | die Jungen |
| Dativ | dem Jungen | den Jungen |
| Genitiv | des Jungen | der Jungen |
# artikeli der ve das olan isimler ismin in halinde –s veya –es eki alırlar;
| Yalın Hal | İn-Hali |
| das Fenster | des Fensters |
# Daha çok eski Almancada, düzenli eril ve nötr isimler, özellikle tek heceli olanlar ismin e-halinde (Dativ) –e eki eklenir. Ancak -e eki eklenmese de yanlış olmayacaktır. Daha çok yazılı ifadelerde bu durum kullanılsa da günümüzde bu ifade pek kullanılmamaktadır.
| Yalın Hal | E-Hali |
| das Haus | dem Hause |
3 Yorum