Almancada Modal Yardımcı Fiiller (Tarz Fiiller)

Türkçede tarz fiiller (die Modalverben) olarak olarak adlandırılan Almancada modal yardımcı fiiller, bir cümledeki eylemin anlamını genellikle beceri, olasılık, ihtimal veya zorunluluk yönünden etkilerlerler.

https://youtu.be/SIuvXdVnux0

Almancada Modal Yardımcı Fiiller

Aşağıdaki tabloda yaygın olarak kullanılan altı tarz fiil anlamlarıyla beraber listelenmiştir. Ayrıca bu altı yardımcı fiilin hepsi de düzensiz bir fiildir.

🔊 können	-e/-a bilmek
🔊 wollen	istemek
🔊 müssen	-mek zorunda olmak
🔊 dürfen	-e yapmaya izinli olmak
🔊 sollen	-meli/malı, gerekmek
🔊 mögen	sevmek, istemek

Yukarıdaki tabloda gösterilen fiiller tarz fiil olarak kullanıldığı gibi cümlede esas fiil olarak da kullanılabilirler. Ancak tarz fiil olarak kullanıldığında aşağıdaki tablodaki gibi bir cümle dizilişi gösterirler.

➕ Olumlu Cümle
Özne + Tarz Fiil (çekimli) + … + Fiil _esas.
❓ Evet-Hayır sorusu
Tarz Fiil _çekimli + Özne + … + Fiil _esas?
❓ W-Frage
W-Frage + Tarz Fiil _çekimli + Özne + … + Fiil _esas?

Örneğin, “yapmak istiyorum, yapmak istiyorsun…” ifadelerinde “yapmak” fiili çekimden hiç etkilenmezken, buna karşılık “İstemek” fiili şahıslara göre çekimlenmektedir.

Almancada ise tarz fiiller şahıs zamirlerine göre çekimlenir ve cümledeki esas fiil ise cümlenin en sonuna mastar halinde (Infinitivform) gider.

Aşağıdaki tabloda tarz fiillerin şimdiki zamana göre çekimleri gösterilmiştir. Mögen fiilinin diğer tarz fiillerden farklı bir özelliği vardır. İlgili başlıkta detaylı bir şekilde incelencektir.

zamir	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen
ich	will	muss	soll	kann	darf	mag
du	willst	musst	sollst	kannst	darfst	magst
er/sie/es	will	muss	soll	kann	darf	mag
wir	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen
ihr	wollt	müsst	sollt	könnt	dürft	mögt
sie/Sie	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen

❗ Cümlenin öznesi şahıs zamiri değil de tekil bir isimse (Ahmet, Mehmet vs.) diğer fiillerde olduğu gibi cümlede ikinci yere können’in er, sie, es kullanılan şekli, yani kann gelir. Özne çoğul bir isimse (Ahmet und Mehmet vs.) können olduğu gibi kullanılır. Esas fiilse her iki halde de yine en sona gider.

Können

Nasıl ki Türkçede “yapabilirim, yapabilirsin, gidebilir…” fiillerindeki -e bilmek” anlamı ile “muktedir olmak, yapabilmek, edebilmek” anlamı sağlanabiliyorsa Almancada da benzer bir anlam können ile sağlanabilir.

Aşağıdaki tabloda können tarz fiilinin şahıslara göre çekimi listelenmiştir:

Zamir	können
ich	kann
du	kannst
er/sie/es	kann
wir	können
ihr	könnt
sie/Sie	können

⭐ Können tarz fiili, yapmaya muktedir olduğumuz işi gösteren yetenek anlatımlarında yaygın bir şekilde kullanılır (Fähigkeit):

-Haaland kann sehr gut Fußball spielen.
Haaland çok iyi futbol oynayabilir.
-Philip kann gut tanzen.
Philip iyi dans edebiliyor.

⭐ Öğrenilen bir şeyi artık bildiğimizi anlatmak için kullanılabilir.

-Ich kann die Melodie der österreichischen Nationalhymne.
Avusturya milli marşının melodisini biliyorum.
-Julia kann Spanisch.
Julia İspanyolca biliyor.

⭐ Können ile olasılık anlatımı sağlanabilir (Möglichkeit):

-Ich kann mich irren.
Yanılıyor olabilirim.
-Heute kann es regnen.
Bugün yağmur yağabilir.

⭐ Kibar isteklerde kullanılabilir (Höffliche Bitte):

-Kann ich herein?
Girebilir miyim?
-Können Sie mir einen Gefallen tun?
Bana bir iyilik yapabilir misin?

⭐ İzin verme ifadelerinde kullanılabilir: (Erlaubnis):

-Du kannst jetzt gehen.
Şimdi gidebilirsin.
-Du kannst das Buch behalten.
Kitap sende kalabilir.

❗ Cümlenin anlamından çıkarılabileceği zaman können tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir.

Wollen

Wollen tarz fiili cümlede ikinci bölgede bulunur. “istemek, talep etmek, arzu etmek, niyetinde olmak, muhtaç olmak” gibi anlamlara gelmektedir. Cümledeki ana fiil ise cümlenin en sonuna çekimsiz haliyle gider.

Zamir	wollen
ich	will
du	willst
er/sie/es	will
wir	wollen
ihr	wolt
sie/Sie	wollen

⭐ Dilek anlatan ifadelerde kullanılır (Wunsh):

-Ich will Arzt werden.
Doktor olmak istiyorum.
-Anna will nächstes Jahr in Frankreich Urlaub machen.
Anna gelecek yıl Fransa’ya tatile gitmek istiyor.

⭐ İstek anlatan ifadelerde kullanılır (Wille):

-Ich will einen Kaffee trinken.
Kahve içmek istiyorum.
-Ich will einen Hamburger essen.
Hamburger yemek istiyorum.

❗ Cümlenin anlamı tahmin edilebileceği zaman wollen tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir:

-Ich will einen Tee.
Çay istiyorum.

Müssen

“Yapmak zorunda olmak, yapmaya mecbur olmak, yapması gerekmek, -meli/-malı, muhtemel olmak” gibi anlamara gelen müssen tarz fiili Türkçede “mecbur olmak” yerine aynı anlamda daha başka kelimelerle ifade edilir.

Örneğin, “Gitmeye mecburum.” yerine “Gitmeliyim.” veya “Gitmem gerekiyor.” gibi. Cümle içinde kulağa hoş gelen tercih edilebilir.

zamir	müssen
ich	muss
du	musst
er/sie/es	muss
wir	müssen
ihr	müsst
sie/Sie	müssen

⭐ Gereklilik, zorunluluk, ihtiyaç vb. bildiren durumlarda kullanılabilir (Notwendigkeit):

-Sie muss sich beeilen, wenn sie den Zug erreichen will.
Treni yakalamak istiyorsa acele etmesi gerekiyor.
-Ich muss heute für eine Prüfung Lernen.
Bugün bir sınava çalışmam gerekiyor.

⭐ Özellikle samimiyetin, tanışıklığı el verdiği durumlarda, örneğin, bir annenin saat geç olduğu için çocuğuna söylediği yatağa yatma vakti geldi gibi ifadelerde emir anlamında müssen kullanılabilir.

-Du musst sofort ins Bett.
Hemen yatmalısın.

⭐ Müssen mantıklı bir çıkarım yapmak için kullanılabilir. Ancak negatif mantıksal tümdengelim nicht können ile ifade edilir.

-Thomas muss heute in Frankfurt sein.
Thomas bugün Frankfurt’ta olmalı.
-Julia spielt Volleyball, also kann sie nicht krank sein.
Julia tenis oynuyor, bu yüzden hasta olamaz.

❗ Cümlenin anlamı tahmin edilebileceği zaman mussen tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir:

-Ich muss jetzt nach Hause.
Şimdi eve gitmeliyim.

❗ Olumsuz müssen kullanılabilir. Ancak pratikte “zorunlu değil” veya “gerek yok” anlamındaki olumsuz müssen yerine “brauchen (ihtiyaç duymak)” fiilinin olumsuz biçimi tercih edilmektedir.

-Du musst nicht hier bleiben. 👍🏻
-Du brauchst nicht hier zu bleiben. 👌🏻
Burada kalmak zorunda değilsin. 

Dürfen

Zamir	dürfen
ich	darf
du	darfst
er/sie/es	darf
wir	dürfen
ihr	dürft
sie/Sie	dürfen

⭐ Almancada dürfen tarz fiili ağırlıklı olarak yapmaya izinli olduğumuz, yani yapmamıza müsaade edilen işleri belirten yerlerde kullanırız.

-Hier dürfen Sie rauchen.
Burada sigara içebilirsiniz.
-Sie dürfen hier parken.
Buraya park edebilirsiniz.

⭐ Yasaklama ve kısıtlamalarda kullanılabilir.

-Hier dürfen Sie nicht rauchen.
Burada sigara içemezsiniz.
-Sie dürfen hier nicht parken.
Buraya park edemezsiniz.

⭐ Kibarlık içeren anlatımlarda kullanılabilir.

-Darf ich mein Beileid aussprechen?
Taziyelerimi sunabilir miyim?
-Darf ich ihnen behilflich sein?
Yardımcı olabilir miyim?

❗ Cümlenin anlamı tahmin edilebileceği zaman dürfen tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir:

-Du darfst jetzt nach Hause.
Artık eve gidebilirsin.

Sollen

Sollen tarz fiili yaygın olarak “yapması istenilmek, gerekmek, icap etmek, -meli/-malı” gibi anlamlarda kullanılmaktadır.

Zamir	sollen
ich	soll
du	sollst
er/sie/es	soll
wir	sollen
ihr	sollt
sie/Sie	sollen

⭐ Öneri ifadelerinde kullanılır (Ratschlag):

-Sie sollen Medikamente nehmen. (doktor söylüyor)
İlaç almalısınız.
-Man soll gesund essen.
Sağlıklı beslenilmeli.

⭐ Bir başkası tarafından verilen görev
-Er soll sofort kommen.
Hemen gelmeli.
-Du sollst pünktlich zur Schule gehen.
Okula zamanında gitmelisin.

⭐ Yasanın getirdiği bir gerekliliği ifade ederken kullanılabilir:
-Du sollst die Geschwindigkeitsgrenze nicht überschreiten.
Hız sınırını aşmamalısın.

⭐ Ahlaki değer açısından bir görev ifade edilebilir:
-Jeder soll den Anderen respektieren.
Herkes bir diğer kişiye karşı saygı duymalı.

Mögen

Türkçeye “İstemek, arzusunda olmak” şeklinde çevrilebilir. Mögen daha nazik hitaplarda, sorularda, özellikle yemeklerdeki ve alışveriş diyaloglarında çokça kullanılır.

Ancak belirtmemiz gerekir ki “mögen” fiilinin özel bir durumu vardır. Indikativ Präsens çekiminde daha çok sevmek anlamında kullanılırken Konjunktiv II Präteritum çekimindeki möchten formatında ise istemek anlamında kullanılır.

Aşağıdaki tabloda yer alan çekimlere dikkat ettiğinizde Indikativ ve Konjunktiv II formatlarındaki çekimleri gösterilmiştir.

Şahıs Zamirleri	mögen (sevmek)	möchten (istemek)
ich	mag	möchte
du	magst	möchtest
er/sie/es	mag	möchte
wir	mögen	möchten
ihr	mögt	möchtet
sie/Sie	mögen	möchten

Bir şeyi sevmek ve bir şey yapmayı istemek gibi iki asıl anlamı olduğu için bu fiil özel bir kullanıma sahiptir. Her ikisinin mastarı aynı olmakla birlikte anlamına bağlı olarak fiil kullanımı farklı görünür.

❗ Cümlenin anlamı tahmin edilebileceği zaman mögen tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir.
-Sie mag keinen Tee.
O çay sevmez.
-Ich mag ihn nicht.
Ondan hoşlanmıyorum.

❗ Mögen kip belirteci başka fiillerle kullanılırken ilgili fiilin eylemini yapmayı sevme anlatımı verilir. Başka fiillerle pek yaygın kullanılmamaktadır.
Ich mag Pizza essen.
Pizza yemeyi severim.
Ich mag nicht gern Fleisch essen.
Et yemeyi sevmiyorum.

❗ Bir şeyi sevdiğimizi ifade etmek için fiilin “Indikativ” çekimli halini kullanırken arzu ve dilek ifadeleri için “Konjunktiv II” çekimli halini kullandığımıza dikkat edin!

Wollen ile mögen yardımcı fiillerinin benzer manalara gelse de bazı farklar vardır. “wollen”, “mögen” fiilinden daha az kibar kabul edilir. Ayrıca “mögen” fiilinden sonra lütfen manasındaki “bitte” kelimesini koyarız. Böylece daha samimi ve kibar bir ortam sağlanmış olur. Benzer bir ifadeyi “wollen” ile yapamayız.

-Ich möchte jetzt nicht essen.
Şimdi yemek istemiyorum.
-Heute mag ich nicht zur Arbeit gehen.
Bugün işe gitmek istemiyorum.
-Ich mag keine Popmusik.
Pop müzik sevmiyorum.
-Ich mag diese Fragen nicht beantworten.
Bu soruları cevaplamayı sevmiyorum.
-Was möchten Sie trinken?
Ne içmek istersiniz?
-Ich möchte nichts mehr davon hören.
Bunu daha fazla duymak istemiyorum.
-Anna möchte nach Rom fahren.
Anna, Roma’ya gitmek istiyor.