Almancada Modal Yardımcı Fiiller (Tarz Fiiller)

Almancada modal yardımcı fiiller ya da kısaca “Modalverben“, bizim Türkçede tarz fiil olarak adlandırdığımız ve cümleye belirli bir “mod” veya “ton” katan yardımcı fiillerdir. Bu fiiller, bir cümledeki eylemin anlamını genellikle; “beceri”, “olasılık”, “ihtimal” veya “zorunluluk” yönünden etkiler.

Almancada Modal Yardımcı Fiiller (Modalverben)

Aşağıdaki tabloda, yaygın olarak kullanılan tarz fiiller anlamları ile beraber listelenmiştir. Ayrıca bu fiillerin hepsi de düzensiz bir çekime sahiptir.

🔊 können	-e/a bilmek
🔊 wollen	istemek
🔊 müssen	-mek/mak zorunda olmak
🔊 dürfen	-e/a yapmaya izinli olmak
🔊 sollen	-meli/malı, gerekmek, yapması beklenmek
🔊 mögen	sevmek, hoşlanmak

“Peki, Almancada tarz fiiller cümle içinde nasıl kullanılır?” Fiillerimiz yardımcı fiil olarak kullanıldığı gibi cümlede esas fiil olarak da kullanılabilirler. Ancak tarz fiil olarak kullanıldığında aşağıdaki gibi bir cümle dizilişi gösterirler:

➕ Olumlu Cümle
Özne + Tarz Fiil _çekimli + … + Fiil _esas.
❓ Evet-Hayır sorusu
Tarz Fiil _çekimli + Özne + … + Fiil _esas?
❓ W-Frage
W-Frage + Tarz Fiil _çekimli + Özne + … + Fiil _esas?

Türkçede “yapmak istiyorum, yapmak istiyorsun, vb…” gibi cümlelerde “yapmak” fiili çekimden hiç etkilenmezken, dikkat ettiyseniz “istemek” fiili şahıslara göre çekimlenmektedir.

Almancada ise tarz fiiller şahıs zamirlerine göre çekimlenir ve cümledeki esas fiil cümlenin en sonuna mastar halinde (Infinitivform) gönderir.

Bu yüzden, Almancadaki tarz fiillerin çekimlerini bilmek önemlidir. Aşağıdaki tabloda tarz fiillerin şimdiki zamana (Präsens) göre çekimleri gösterilmiştir.

zamir	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen
ich	will	muss	soll	kann	darf	mag
du	willst	musst	sollst	kannst	darfst	magst
er/sie/es	will	muss	soll	kann	darf	mag
wir	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen
ihr	wollt	müsst	sollt	könnt	dürft	mögt
sie/Sie	wollen	müssen	sollen	können	dürfen	mögen

❗ Mögen fiilinin diğer tarz fiillerden farklı bir özelliği vardır. İlgili başlıkta detaylı bir şekilde incelencektir.

❗ Cümlenin öznesi şahıs zamiri değil de tekil bir isimse (Ahmet, Mehmet vb…), tarz fiilimiz üçüncü tekil şahıs zamiri “er, sie, es” çekimini alır. Özne çoğul bir isimse (Ahmet und Mehmet vb…) çoğul şahıs zamirleri gibi çekimlenir.

Können

Nasıl ki, Türkçede “yapabilirim, yapabilirsin, gidebilir…” fiillerindeki -e bilmek” anlamı ile “muktedir olmak, yapabilmek, edebilmek” anlamı sağlanabiliyorsa, Almancada da benzer bir anlam “können” tarz fiili ile sağlanır. Fiilimizin çekimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Zamir	können
ich	kann
du	kannst
er/sie/es	kann
wir	können
ihr	könnt
sie/Sie	können

⭐ Können tarz fiili, yapmaya muktedir olduğumuz işi gösteren yetenek anlatımlarında yaygın bir şekilde kullanılır (Fähigkeit):

🇩🇪 Haaland kann sehr gut Fußball spielen.
🇹🇷 Haaland çok iyi futbol oynayabilir.
🇩🇪 Philip kann gut tanzen.
🇹🇷 Philip iyi dans edebiliyor.
🇩🇪 Sie kann sehr gut singen.
🇹🇷 Çok iyi şarkı söyleyebilir.

⭐ Öğrenilen bir şeyi artık bildiğimizi anlatmak için kullanılabilir. Örneğin:

🇩🇪 Ich kann die Melodie der österreichischen Nationalhymne.
🇹🇷 Avusturya milli marşının melodisini biliyorum.
🇩🇪 Julia kann Spanisch.
🇹🇷 Julia İspanyolca biliyor.
🇩🇪 Ich kann Deutsch sprechen.
🇹🇷 Almanca konuşabilirim.

⭐ Können ile olasılık anlatımı sağlanabilir (Möglichkeit). Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Ich kann mich irren.
🇹🇷 Yanılıyor olabilirim.
🇩🇪 Heute kann es regnen.
🇹🇷 Bugün yağmur yağabilir.
🇩🇪 Wir können morgen ins Kino gehen.
🇹🇷 Yarın sinemaya gidebiliriz.

⭐ Kibar isteklerde kullanılabilir (Höffliche Bitte). Örneğin:

🇩🇪 Kann ich herein?
🇹🇷 Girebilir miyim?
🇩🇪 Können Sie mir einen Gefallen tun?
🇹🇷 Bana bir iyilik yapabilir misin?
🇩🇪 Kannst du mir helfen?
🇹🇷 Bana yardım eder misin?

⭐ İzin verme ifadelerinde kullanılabilir: (Erlaubnis) Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Du kannst jetzt gehen.
🇹🇷 Şimdi gidebilirsin.
🇩🇪 Du kannst das Buch behalten.
🇹🇷 Kitap sende kalabilir.

Wollen

Wollen tarz fiili, “istemek”, “talep etmek”, “arzu etmek”, “niyetinde olmak” gibi anlamlara gelmektedir. Aşağıdaki tabloda şimdiki zaman çekimi listelenmiştir:

Zamir	wollen
ich	will
du	willst
er/sie/es	will
wir	wollen
ihr	wolt
sie/Sie	wollen

⭐ Dilek anlatan ifadelerde kullanılır (Wunsh). Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Ich will Arzt werden.
🇹🇷 Doktor olmak istiyorum.
🇩🇪 Anna will nächstes Jahr in Frankreich Urlaub machen.
🇹🇷 Anna gelecek yıl Fransa’ya tatile gitmek istiyor.
🇩🇪 Willst du mit mir tanzen?
🇹🇷 Benimle dans etmek ister misin?
🇩🇪 Wir wollen ein neues Auto kaufen.
🇹🇷 Yeni bir araba almak istiyoruz.

⭐ İstek anlatan ifadelerde kullanılır (Wille). Örneğin:

🇩🇪 Ich will einen Kaffee trinken.
🇹🇷 Kahve içmek istiyorum.
🇩🇪 Ich will einen Hamburger essen.
🇹🇷 Hamburger yemek istiyorum.

Müssen

“Yapmak zorunda olmak”, “yapmaya mecbur olmak”, “yapması gerekmek”, “-meli/malı”, muhtemel olmak” gibi anlamara gelen müssen tarz fiili Türkçede “mecbur olmak” yerine aynı anlamda daha başka kelimelerle ifade edilir.

Örneğin, “Gitmeye mecburum.” yerine “Gitmeliyim.” veya “Gitmem gerekiyor.” gibi. Cümle içinde kulağa hoş gelen tercih edilebilir. Aşağıdaki tabloda müssen fiilinin şimdi zamandaki çekimleri gösterilmiştir:

zamir	müssen
ich	muss
du	musst
er/sie/es	muss
wir	müssen
ihr	müsst
sie/Sie	müssen

⭐ Gereklilik, zorunluluk, ihtiyaç vb. bildiren durumlarda kullanılabilir (Notwendigkeit). Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Sie muss sich beeilen, wenn sie den Zug erreichen will.
🇹🇷 Treni yakalamak istiyorsa acele etmesi gerekiyor.
🇩🇪 Ich muss heute für eine Prüfung Lernen.
🇹🇷 Bugün bir sınava çalışmam gerekiyor.
🇩🇪 Er muss zum Arzt gehen.
🇹🇷 Doktora gitmeli.

⭐ Özellikle “samimiyetin”, “tanışıklığın el verdiği durumlarda”, örneğin, bir annenin saat geç olduğu için çocuğuna söylediği “yatağa yatma vakti geldi!” gibi ifadelerde emir cümlesi olarak müssen kullanılabilir.

🇩🇪 Du musst sofort ins Bett.
🇹🇷 Hemen yatmalısın.

⭐ Müssen mantıklı bir çıkarım yapmak için kullanılabilir. Ancak negatif mantıksal tümdengelim nicht können ile ifade edilir.

🇩🇪 Thomas muss heute in Frankfurt sein.
🇹🇷 Thomas bugün Frankfurt’ta olmalı.
🇩🇪 Julia spielt Volleyball, also kann sie nicht krank sein.
🇹🇷 Julia tenis oynuyor, bu yüzden hasta olamaz.

❗ Olumsuz müssen kullanılabilir. Ancak pratikte “zorunlu değil” veya “gerek yok” anlamındaki olumsuz müssen yerine “brauchen (ihtiyaç duymak)” fiilinin olumsuz biçimi (brauchen + nicht) tercih edilmektedir. Bu kullanım, bir görevin veya eylemin yapılmasının zorunlu olmadığını daha yumuşak bir şekilde ifade etme eğilimindedir.

🇩🇪 Du musst nicht hier bleiben. 👍🏻
🇩🇪 Du brauchst nicht hier zu bleiben. 👌🏻
🇹🇷 Burada kalmak zorunda değilsin.

Her iki cümle de aynı anlama geliyor. Ancak ikinci cümle, bu eylemin gerçekleştirilmesinin gerekli olmadığını daha yumuşak bir şekilde ifade ediyor. Bu yüzden, Almanca konuşanlar genellikle “brauchen + nicht” yapısını tercih ederler. Bu yapı, özellikle konuşma dili ve günlük dilde sıkça kullanılır.

Dürfen

Dürfen tarz fiili Almancada “izin vermek”, “izin almak”, “izinli olmak” gibi anlamlara gelmektedir. Aşağıdaki tabloda şimdiki zaman çekimi derlenmiştir:

Zamir	dürfen
ich	darf
du	darfst
er/sie/es	darf
wir	dürfen
ihr	dürft
sie/Sie	dürfen

⭐ Almancada dürfen tarz fiili ağırlıklı olarak yapmaya izinli olduğumuz, yani yapmamıza müsaade edilen işleri belirten yerlerde kullanırız. Türkçe çevirilerde -e/a bilmek şeklinde kullanılsa da burada o şeyi yapmaya “izinli olunduğumuzu” anlatır. Örneğin:

🇩🇪 Hier dürfen Sie rauchen.
🇹🇷 Burada sigara içebilirsiniz.
🇩🇪 Sie dürfen hier parken.
🇹🇷 Buraya park edebilirsiniz.
🇩🇪 Ich darf heute früher nach Hause gehen.
🇹🇷 Bugün eve erken gidebileceğim.

⭐ Yasaklama ve kısıtlamalarda kullanılabilir.

🇩🇪 Hier dürfen Sie nicht rauchen.
🇹🇷 Burada sigara içemezsiniz.
🇩🇪 Sie dürfen hier nicht parken.
🇹🇷 Buraya park edemezsiniz.

⭐ Kibarlık içeren anlatımlarda kullanılabilir.

🇩🇪 Darf ich mein Beileid aussprechen?
🇹🇷 Taziyelerimi sunabilir miyim?
🇩🇪 Darf ich ihnen behilflich sein?
🇹🇷 Yardımcı olabilir miyim?

Sollen

Sollen tarz fiili yaygın olarak “yapması istenilmek”, “gerekmek”, “icap etmek”, “-meli/malı” gibi anlamlarda kullanılmaktadır. Aşağıdaki tabloda şimdiki zamana göre çekimi derlenmiştir:

Zamir	sollen
ich	soll
du	sollst
er/sie/es	soll
wir	sollen
ihr	sollt
sie/Sie	sollen

⭐ Öneri ifadelerinde kullanılır (Ratschlag). Örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Du sollst deine Zähne putzen.
🇹🇷 Dişlerini fırçalamalısın.
🇩🇪 Ich soll mehr Wasser trinken.
🇹🇷 Daha çok su içmeliyim.
🇩🇪 Sie sollen den Müll rausbringen.
🇹🇷 Çöpü dışarı çıkarmalısınız.

⭐ Bir başkası tarafından verilen görev ifadelerinde kullanılır. Örneğin:

🇩🇪 Er soll sofort kommen.
🇹🇷 Hemen gelmeli.
🇩🇪 Du sollst pünktlich zur Schule gehen.
🇹🇷 Okula zamanında gitmelisin.
🇩🇪 Er soll das Auto reparieren.
🇹🇷 Arabayı tamir etmeli.

⭐ “Sollen” yasa veya kural gereği bir şeyin yapılmasını ifade etmek için kullanılabilir. Örneğin:

🇩🇪 Du sollst dein Handy in der Bibliothek nicht benutzen.
🇹🇷 Kütüphanede telefonunu kullanmaman gerekiyor.)
🇩🇪 Sie soll auf der rechten Seite fahren.
🇹🇷 Sağ tarafta sürmesi gerekiyor.

⭐ Sollen ahlaki veya etik bir yükümlülüğü ifade etmek için kullanılabilir. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

🇩🇪 Wir sollen unsere Umwelt schützen.
🇹🇷 Çevremizi korumamız gerekiyor.
🇩🇪 Du sollst deine Versprechen halten.
🇹🇷 Sözlerini tutman gerekiyor.

Mögen

Türkçeye “İstemek, arzusunda olmak” şeklinde çevrilebilir. Almancada mögen, daha nazik hitaplarda, sorularda, özellikle yemeklerdeki ve alışveriş diyaloglarında sipariş cümlelerinde çokça kullanılır.

Ancak belirtmemiz gerekir ki, “mögen” fiilinin özel bir durumu vardır. Indikativ Präsens çekiminde daha çok sevmek anlamında kullanılırken Konjunktiv II Präteritum çekimindeki möchten formatında ise istemek anlamında kullanılır.

Aşağıdaki tabloda yer alan çekimlere dikkat ettiğinizde Indikativ ve Konjunktiv II formatlarındaki çekimleri gösterilmiştir.

Şahıs Zamirleri	mögen (sevmek)	möchten (istemek)
ich	mag	möchte
du	magst	möchtest
er/sie/es	mag	möchte
wir	mögen	möchten
ihr	mögt	möchtet
sie/Sie	mögen	möchten

Bir şeyi sevmek ve bir şey yapmayı istemek gibi iki asıl anlamı olduğu için bu fiil özel bir kullanıma sahiptir. Her ikisinin mastarı aynı olmakla birlikte anlamına bağlı olarak fiil kullanımı farklı görünür.

❗ Cümlenin anlamı tahmin edilebileceği zaman mögen tarz fiili pekala cümlede ana fiil görevinde kullanılabilir. Örneğin:

🇩🇪 Sie mag keinen Tee.
🇹🇷 O çay sevmez.
🇩🇪 Ich mag ihn nicht.
🇹🇷 Ondan hoşlanmıyorum.

❗ Mögen kip belirteci başka fiillerle kullanılırken ilgili fiilin eylemini yapmayı sevme anlatımı verilir. Başka fiillerle pek yaygın kullanılmamaktadır.

🇩🇪 Ich mag Pizza essen.
🇹🇷 Pizza yemeyi severim.
🇩🇪 Ich mag nicht gern Fleisch essen.
🇹🇷 Et yemeyi sevmiyorum.

❗ Bir şeyi sevdiğimizi ifade etmek için fiilin “Indikativ” çekimli halini kullanırken arzu ve dilek ifadeleri için “Konjunktiv II” çekimli halini kullandığımıza dikkat edin!

🇩🇪 Ich möchte einen Kaffee, bitte.
🇹🇷 Bir kahve alabilir miyim, acaba (lütfen).

❗ Wollen ile mögen benzer anlamlarla kullanılsa da aralarında bazı önemli farklar bulunmaktadır. “Wollen” ve “mögen” (özellikle “möchten” formu) genellikle bir şeyi “istemek” anlamında kullanılır, ancak aralarında bazı önemli farklar vardır.

“Wollen” doğrudan bir istek veya arzu ifade eder ve genellikle daha belirgin ve kesin bir isteği ifade eder. Bu yüzden, “wollen” haliyle daha az kibar olarak algılanmaktadır.

🇩🇪 Ich will einen Kaffee.
🇹🇷 Bir kahve istiyorum.

Diğer yandan, “möchten” (ki bu “mögen” fiilinin Konjunktiv II formudur) genellikle daha kibar bir istek ifade eder ve genellikle bir ricada bulunurken veya bir şeyi nezaketle istemek için kullanılır. Hele de “bitte (lütfen)” kelimesiyle birlikte kullanıldığında, daha kibar ve nazik bir ifade oluşturulur. Oysa “wollen” ile bu mümkün değildir.

🇩🇪 Ich möchte einen Kaffee, bitte.
🇹🇷 Bir kahve alabilir miyim, acaba.

Almancada Modal Yardımcı Fiiller Cümlede Tek Başına Bulunabilir mi?

Almancada modal fiiller hem yardımcı fiil olarak hem de esas fiil olarak kullanılabilirler. Yani, bir cümlede tek başına bir eylemi ifade edebilirler. Bu durumda genellikle, önceki bağlamdan veya konuşmadan anlaşılan bir eylemi ifade ederler. Bu kullanımda genellikle bir başka fiille birlikte kullanılmazlar. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz:

• dürfen
  • 🇩🇪 Darf ich?
  • 🇹🇷 İzin verir misin? / İzin alabilir miyim?
• können
  • 🇩🇪 Ich kann das.
  • 🇹🇷 Bunu yapabilirim.
• mögen
  • 🇩🇪 Magst du?
  • 🇹🇷 Sever misin?
• müssen
  • 🇩🇪 Du musst jetzt.
  • 🇹🇷 Şimdi yapmalısın.
• sollen
  • 🇩🇪 Du sollst!
  • 🇹🇷 Yapmalısın!
• wollen
  • 🇩🇪 Ich will!
  • 🇹🇷 İstiyorum!

Bu tür kullanımlarda, genellikle bir önceki konuşma, soru veya bağlamdan hangi eylemin yapıldığı veya istendiği anlaşılır. Bu nedenle cümlede sadece modal fiil kullanılır ve başka bir fiile ihtiyaç duyulmaz.