Almancada Birleşik İsimler Nasıl Yapılır?

Pek çok dilde olduğu gibi Almancada da birleşik isimler (Zusammengesetzte Nomen) yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

“Bazı Almanca kelimeler o kadar uzun ki, bir bakış açısına sahip olabilirler.”

Mark Twain

Almancada Birleşik İsimler

Türkçede olduğu gibi tek bir kelime oluşturmak için iki kelimeyi birleştirmek, Almancada da yaygın bir uygulamadır. Akla gelen soru muhtemelen “O zaman bu yeni kelimenin artikeli ne olacak?”

Elbette cevap çok basit. Yeni kelimenin artikeli, yani bileşik kelimemizin artikeli, ikinci kelimenin artikeli ile aynı hale gelir. Örneğin, das Autobahnkreuz kelimesini ele alalım.

“Das Autobahnkreuz” kelimesi; “die Autobahn“ ve “das Kreuz“ kelimelerinin birleşimidir. Gördüğünüz gibi, yeni kelimenin artikeli, yani “das Autobahnkreuz” birleşik kelimesinin artikeli, “das Kreuz” kelimesinin artikeli olan “das” olmuştur.

Özetle, Almancada birleşik isimlerin artikelleri sondaki kelimenin artikeli olmaktadır. Aşağıdaki tabloda Almancada yaygın bir şekilde kullanılan birleşik kelimeler derlenmiştir:

der Abend	➕	die Schule	➡️	die Abendschule
das Haus	➕	der Schuh	➡️	der Hausschuh
die Kinder	➕	das Buch	➡️	das Kinderbuch
das Volk	➕	der Wagen	➡️	der Volkswagen
die Schule	➕	das Zimmer	➡️	das Schulzimmer

Almanca Birleşik Kelime Yapma Kuralları

Almancada birleşik isimler yaparken, ismi oluşturan ilk kelime ikinci kelimeyi daha belirgin ve detaylı olarak açıklama görevini üstlendiği gibi her bir kelime eşit değere sahip olup bazılarında da her biri kendi anlamlarına sahip olabilir.

1. Birleşik kelimeyi oluşturan kelimelerde bir tane isim varsa birleşik kelimenin artikeli ismin artikeli ile aynı olur. Örneğin:

wasch + die Maschine ➡️ die Waschmaschine

2. Birden fazla isim olan kelime birleştirildiğinde oluşan yeni kelimenin artikeli sondaki kelimenin artikeli (tanımlığı) kelimenin artikeli ile aynı olur:

iki isim: der Tisch + die Decke ➡️ die Tischdecke
üç isim: das Haus + die Tür + der Schlüssel ➡️ der Haustürschlüssel

3. Eğer birden fazla isimle oluşturulmuş birleşik kelime çoğul yapılmak istenirse sondaki kelimenin çoğul hali kullanılır:

der Tisch (Masa), die Tische (Masalar)
die Decke (Örtü), die Decken (Örtüler)
der Tisch + die Decke ➡️ die Tischdecke (Masa örtüsü), die Tischdecken (Masa örtüleri)

4. Türkçeden farklı olarak Almancada sayılar her zaman bitişik yazılır. Örneğin:

yirmi dokuz (29) ➡️ neunundzwanzig

5. Almancada aynı tip sözcüğe sahip birleşik kelimeler bir dizi olarak sunulduğunda, ilgili birleşik kelimelerin ortak olan sözcüğü atlanır ve sadece belirleyici kelimeler (örneğin meyve isimleri, kıyafet türleri vb.) yazılır. Bu durumda, ilk bileşenin sonuna bir tire (-) eklenir ve ikinci bileşenin belirleyici kısmı eklenir. Örneğin:

🇩🇪 Wir haben Ananas- und Aprikosensaft.
🇹🇷 Bizde ananas ve kayısı suyu var.
🇩🇪 Kurz- oder langärmelig?
🇹🇷 Kısa mı yoksa uzun kollu mu?
🇩🇪 Ich mag Erdbeer- und Vanilleeis.
🇹🇷 Çilek ve vanilyalı dondurmayı severim.
🇩🇪 Sie trägt eine Leder- oder Stofftasche?
🇹🇷 Deri mi yoksa kumaş çanta mı taşıyor?
🇩🇪 Wir haben Rot- und Weißwein.
🇹🇷 Bizde kırmızı ve beyaz şarap var.

Almancada Birleşik Kelimeler

1. İki kelime de isimse (Substantiv) oluşan yeni kelime de isim (Substantiv) olur:

Substantiv	Substantiv	➡️	Substantiv
Substantiv (İsim)	Substantiv (İsim)	➡️	Substantiv (İsim)
der Tisch Masa	die Decke Örtü	➡️	die Tischdeke Masa örtüsü
das Haus Ev	die Tür Kapı	➡️	die Haustür Ana kapı
der Schuh Ayakkabı	der Laden Mağaza	➡️	der Schuhladen Ayakkabı mağazası
der Garten Bahçe	die Möbel Mobilya	➡️	die Gartenmöbel Bahçe mobilyası

2. Bir tanesi sıfat (Adjektiv) diğeri isimse (Substantiv) ve oluşan birleşik kelime isimse (Substantiv):

Adjektiv	Substantiv	➡️	Substantiv
groß Büyük	die Eltern Ebeveyn	➡️	die Großeltern Büyük ebeveyn
rund Yuvarlak	der Tisch Masa	➡️	der Rundtisch Yuvarlak masa
weiß Beyaz	das Brot Ekmek	➡️	das Weißbrot Beyaz ekmek
klein küçük	das Kind Çocuk	➡️	das Kleinkind Küçük çocuk

❗ Fark edeceğiniz üzere sıfat birleşik kelimenin (eğer birleşik kelime isimse) başındaysa büyük harfle yazılmaktadır.

3. Bir tanesi sıfat (Adjektiv) diğeri isimse (Substantiv) ve oluşan birleşik kelime sıfatsa (Adjektiv):

Substantiv	Adjektiv	➡️	Adjektiv
die Luft Hava	leer Boş	➡️	luftleer havasız
das Feuer Ateş	rot Kırmızı	➡️	feuerrot ateş kırmızısı
der Stein Taş	hart Sert	➡️	steinhart taş gibi sert
der Zucker Şeker	süß Tatlı	➡️	zuckersüß Şeker gibi tatlı

4. Bir tanesi fiil (Verb) diğeri isimse (Substantiv) ve oluşan birleşik kelime isimse (Substantiv):

Verb	Substantiv	➡️	Substantiv
washen Yıkamak	die Maschine Makine	➡️	die Waschmaschine Çamaşır makinesi
schlafen Uyumak	die Mütze Kasket	➡️	die Schlafmütze Uykucu
schreiben Yazmak	der Tisch Masa	➡️	der Schreibtisch Yazı masası
schlafen Uyumak	das Zimmer Oda	➡️	das Schlafzimmer Yatak odası

5. Bir tanesi edat (Präposition) diğeri isimse (Substantiv) ve oluşan birleşik kelime isimse (Substantiv):

Präposition	Substantiv	➡️	Substantiv
vor önünde	der Ort Yer	➡️	der Vorort Kenar mahalle
hinter arkasında	der Hof Bahçe	➡️	der Hinterhof Arka bahçe
unter altında	der Gang Yürüyüş	➡️	der Untergang Batış
über üzerinde	die Stunde Saat	➡️	die Überstunde Fazla mesai

6. Bir tanesi edat (Präposition) diğeri fiil (Verb) olup oluşan yeni kelime fiil ise:

Präposition	Verb	➡️	Verb
runter aşağı	springen atlamak	➡️	runterspringen aşağı atlamak
hinaus dışarı	gehen gitmek	➡️	hinausgehen dışarı çıkmak
herunter aşağı	fallen düşmek	➡️	herunterfallen aşağıya düşmek
durch içinden	laufen koşmak	➡️	durchlaufen geçmek

7. İki kelime de sıfatsa (Adjektiv) ve oluşan yeni kelime sıfatsa (Adjektiv):

Adjektiv	Adjektiv	➡️	Adjektiv
dark koyu	blau mavi	➡️	darkblau koyu mavi
hell açık	blau mavi	➡️	hellblau açık mavi
dunkel koyu	grün yeşil	➡️	dunkelgrün koyu yeşil

8. İki kelime de fiilse (Verb) oluşan yeni kelime de fiil (Verb) olur:

Verb	Verb	➡️	Verb
kennen bilmek	lernen öğrenmek	➡️	kennenlernen tanışmak

❗ Almancada iki ayrı fiilin birleştiği birleşik kelimeler çok ama çok nadirdir.