Almancada İsmin -İ Hali (Akkusativ)

Almancada ismin “-i hali” olarak bilinen “Akkusativ,” bir fiilin cümledeki doğrudan nesneyi belirtir. Türkçede “belirtme hali” olarak adlandırılan bu durum, cümlede eylemin kime ya da neye yönelik olduğunu açıkça gösterir. Örneğin, “Ich sehe den Hund” cümlesinde “Hund” kelimesi Akkusativ halindedir ve görme eyleminin doğrudan nesnesini ifade eder. Bu dersimizde “Akkusativ” konusunu a’dan z’ye her şeyiyle inceleyeceğiz. Hadi başlayalım!

Almancada İsmin -i Hali

Birisi veya bir şey eylemi “yapıyor” ise, yani cümlenin öznesi ise ismin yalın hali kullanılır. Tersine birisi ya da bir şey eylemden etkileniyorsa o zaman belirtme hali olarak da adlandırılan ismin –i hali kullanılır.

“Akkusativ” yapısı, Türkçedeki ismin -i hali ile anlattığımız dil bilgisi bölümüne baya bir benzemektedir. Elbette diller arasında görülen farklılıklar burada da yakamızı bırakmayacak ama en azından “anladım” hissini yaşayacağınızı düşünüyorum.

Benzer yapıyı Türkçede oluşturabilmek için ismin sonuna bir “-i, -ı, -u, -ü” harflerinden büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde ekleriz. Örneğin; evi, çocuğu, kadını, elmayı kelimeleri ismin -i halindedir. Almancada ise bunu artikelleri kullanarak yaparız.

❗ Her ne kadar bazı zayıf çekimli eril isimler “-(e)n” çekim eki alsa da çoğu ama çoğu isim ismin -i halinde herhangi bir çekim eki almaz. Sadece artikelleri değişir. O da değişirse artık… 🙂

O zaman yeri gelmişken artikellerin ismin -i halinde nasıl değiştiğini inceleyelim. Artikeli “das“, “die“ olan isimlerle çoğul isimler “Akkusativ” haldeyken hiçbir değişiklik göstermez. Buna karşılık artikeli “der” olanlar ise çekimden kendini kurtaramaz ve “den” olur. Benzer şekilde “der” artikeline sahip kelimelere gelen “ein” ve “kein” artikelleri “einen“ ve “keinen“ olurken “die” artikeline gelen “eine“ ve “keine” ve “das” artikeline gelen “ein“ ve “kein“ “Akkusativ” halde değişmez. Tablo üzerinden gösterirsem anlaşılır olacaktır. Bakınız:

Tür	Nominativ	Akkusativ
Eril	der ein kein	den einen keinen
Dişil	die eine keine	die eine keine
Nötr	das ein kein	das ein kein
Çoğul	die ✖️ keine	die ✖️ keine

“Ein” yalnızca tekil kelimelerde kullanılır. Bu yüzden çoğul halin “✖️” işareti ile gösterilmiştir. Örnek olarak aşağıdaki kelimelerin çekimlerini inceleyiniz:

Hal	Tekil	Çoğul
Nominativ	Der Stuhl Sandalye Die Frau Kadın Das Haus Ev	Die Stühle Sandalyeler Die Frauen Kadınlar Die Häuser Evler
Akkusativ	Den Stuhl Sandalyeyi Die Frau Kadını Das Haus Evi	Die Stühle Sandalyeleri Die Frauen Kadınları Die Häuser Evleri

Özetle, Almancada ismin -i halinde bir isim çekimlenirken yalnızca “der” artikeline sahip olanlarda değişiklik gözlenmektedir. Ancak artikeli “der“ olan ve çoğul halinde sonlarına bir “-e(n)“ takısı alan zayıf çekimli eril isimler, ismin -i halinde özel bir çekim gösterir. Tıpkı çoğul oluyormuş gibi kelimenin tekil halinde çoğulda aldığı “-e(n)“ ekini gelir. Örneğin:

Hal	Tekil	Çoğul
Nominativ	Der Soldat Asker	Die Soldaten Askerler
Akkusativ	Den Soldaten Askeri	Die Soldaten Askerleri

Almanca Cümlelerde İsmin -İ Halini Tanımak

Almancada ismin -i hali ile yapılmış bir cümledeki belirtili nesneyi, yani Akkusativobjekt’i bulmak için, yükleme “kimi (wen)” veya “neyi (was)” soruları sorulur. Örnek üzerinden gösterirsek anlaşılır olacaktır:

🇩🇪 Julia liebt ihren Mann. (Wen liebt Julia?)
🇹🇷 Julia kocasını seviyor. (Julia kimi seviyor?)
🇩🇪 Er liest das Buch. (Was liest er?)
🇹🇷 O, kitabı okuyor (O neyi okuyor?)

Yukarıdaki örneklerde, “Akkusativobjekt”i bulmak için Türkçe çevirilerinden faydalanarak cümledeki belirtili nesneyi kolayca tespit edebiliriz. Bu durumda, eğer ilgili cümle Türkçede “belirtme halinde” kullanılabiliyorsa, bu nesneye “Akkusativ” gözüyle bakabiliriz. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta var: Türkçe çeviriden yararlanırken üçüncü kişi iyelik eki ile belirtme hal ekini karıştırmamaya dikkat etmelisiniz. Bunu anlamanın en iyi yolu ilgili isme “kimin?” sorusunu sormaktır. Eğer bu soruya cevap alabiliyorsanız, nesne iyelik eki almıştır; alamıyorsanız, bu bir belirtme halidir. Örnek üzerinden bunu daha iyi açıklayabilirim:

Çiçeği masaya bırak. (kimin çiçeği masaya bırak – cevap yok – belirtme hal eki)
Çiçeği çok hoş kokuyor. (kimin çiçeği çok hoş kokuyor – onun çiçeği – iyelik eki)

Türkçeye çevirip yapmak her ne kadar pratiklik sağlasa da, diller arasındaki farklarından nasibimizi alırız. Örneğin “Ich habe einen Hund.” cümlesini “Ben köpeğe sahibim.” ya da “Benim bir köpeğim var” şeklinde Türkçeye çeviririz. Ancak, “Ben köpeğe sahibim.” cümlesindeki nesnemiz olan “köpeğe” kelimesi Türkçede -i halinde değil -e halinde olduğu görülmektedir. Oysa bu Almancada -e halinde değil -i halinde yapılmak zorundadır.

Bu gibi durumlarda öğrenmemiz gereken ekstra biz özellik devreye girdi: Haben (sahip olmak) fiili yalnızca ismin -i halinde kullanılır. Evet, Almancada bazı fiiller yalnızca ismin -i halinde kullanılır. Haliyle cümlede “Akkusativobjekt“i talep eder. Bu yüzden bu fiillerden yaygın kullanılanları (Verben mit Akkusativ) öğrenin derim. Ya da daha kolayı, yalnızca ismin -e halinde kullanılan fiilleri öğrenin geri kalan büyük çoğunluğun ismin -i halinde kullanıldığını farz edin. Örnek üzerinden göstereyim:

suchen	aramak
finden	bulmak
kaufen	satın almak
lesen	okumak
besuchen	ziyaret etmek
bestellen	sipariş vermek
trinken	içmek
essen	yemek

🇩🇪 Ich sehe den Film.
🇹🇷 Filmi izliyorum.
🇩🇪 Er kauft einen neuen Computer.
🇹🇷 O, yeni bir bilgisayar satın alıyor.
🇩🇪 Emma liest das Buch.
🇹🇷 Emma kitabı okuyor.
🇩🇪 Ich habe einen Hund.
🇹🇷 Köpeğim var.
🇩🇪 Thomas schreibt einen Brief.
🇹🇷 Thomas bir mektup yazıyor.

Bu durum sadece fiillerle sınırlı değil elbette. Bazı edatlar da sadece ismin -i haliyle kullanılır. Detaylı bilgi için -i hali edatlarına (Präpositionen mit Akkusativ) bakabilirsiniz. Şimdilik dersi uzatmamak adına örnekler üzerinden göstereceğim:

🇩🇪 Ich kaufe ein Geschenk für meinen Freund.
🇹🇷 Arkadaşım için bir hediye alıyorum.
🇩🇪 Ich gehe ohne meinen Mantel aus.
🇹🇷 Paltom olmadan dışarı çıkıyorum.
🇩🇪 Er rennt um den See.
🇹🇷 Gölün etrafında koşuyor.
🇩🇪 Ich gehe durch den Park.
🇹🇷 Parkın içinden geçiyorum.

Evet, Almancada -i hali bazı zaman ifadeleriyle de beraber kullanılabilir. Yaygın kullanılanlardan bazıları aşağıdaki tabloda derledim.

jeden Tag	her gün
jeden Morgen	her sabah
letzten Sommer	geçen yaz
diesen Winter	bu kış
den ganzen Abend	bütün akşam

🇩🇪 Jeden Tag gehe ich joggen.
🇹🇷 Her gün koşuya giderim.

“Akusativeobject” dediğimiz şey cümle içinde pek çok farklı durumda ve sayıda olabilir. Aşağıdaki örnekleri inceleyince ne demek istediğimi anlayacaksınız:

🇩🇪 Thomas sieht KoJo.
🇹🇷 Thomas, KoJo’yu görüyor.
🇩🇪 Thomas sieht einen Papagei.
🇹🇷 Thomas bir papağan görüyor.
🇩🇪 Thomas sieht den Papagei.
🇹🇷 Thomas papağanı görüyor.
🇩🇪 Thomas sieht seinen Papagei.
🇹🇷 Thomas papağanını görüyor.
🇩🇪 Thomas sieht ihn.
🇹🇷 Thomas onu görüyor.