Almancada Di’li Geçmiş Zaman (Das Perfekt)

Almancada Di’li Geçmiş Zaman, Türkçeye di’li geçmiş zaman olarak çevrilmektedir. Das Perfekt’i Almancada Imperfect ile de sağlamak mümkündür. Ancak günlük hayatta Perfekt tercih edilir.

Almancada Di’li Geçmiş Zaman

Imperfekt de geçmiş zamanı gösteren bir başka zaman kipidir. Perfekt de Türkçeye aynı Imperfekt ( Präteritum) gibi çevrilir Imperfektle aralarındaki fark ise Imperfektin hikayelerde, Perfekt’in ise konuşmalarda kullanılmasıdır. Günlük hayattaki konuşmalarda geçmiş zamanda meydana gelen şeyler hep das Perfekt kullanılarak belirtilir.

Haben veya sein yardımcı fiilleri yardımıyla cümleler oluşturulur. Büyük çoğunluk haben yardımcı fiili ile yapılsa da bazı çok az olan durumlarda cümlenin fiiline göre sein yardımcı fiili aynı haben fiili gibi şahıslara göre şimdiki zaman çekimi olacak şekilde çekimlenerek kullanılır.

Perfekt‘i yapılacak asıl fiil ise “geçmiş zaman ortacı” olarak adlandırdığımız Partizip Perfekt şeklinde cümlenin sonunda yer alır.

1- Özne	2- Fiil Haben	3- Tamamlayıcı	4- Fiil Partizip Perfekt
1- Özne	2- Fiil Sein	3- Tamamlayıcı	4- Fiil Partizip Perfekt

Haben ve Sein yardımcı fiillerinin şimdiki zaman çekimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Bu yardımcı fiiller, şimdiki zamanda şahıslara göre çekimlenip di’li geçmiş zaman cümleleri oluşturmak için kullanılır.

Şahıs Zamirleri	Haben	Sein
ich	🔊 habe	🔊 bin
du	🔊 hast	🔊 bist
er/sie/es	🔊 hat	🔊 ist
wir	🔊 haben	🔊 sind
ihr	🔊 habt	🔊 seid
sie/Sie	🔊 haben	🔊 sind

🔊	Ich habe ein neues Auto gekauft. Yeni bir araba satın aldım.
🔊	Der Junge hat seiner Schwester ein Buch geschenkt. Çocuk kızkardeşine bir kitap hediye etti.
🔊	Ich bin eingestiegen Ben bindim.
🔊	Sie sind angekommen vardınız.

Düzenli Fiillerde Di’li Geçmiş Zaman

Bir fiilin Perfektini teşkil etmek için fiilin kökünün önüne ge-takısını, arkasına da -t harfini ekleriz. Fiilin aldığı bu yeni şekle Partizip Perfekt, yani geçmiş zaman ortacı adı verilir.

Infinitiv	Partizip Perfekt
danken	ge-dank-t
fragen	ge-frag-t
führen	ge-führ-t
fehlen	ge-fehl-t
machen	ge-mach-t
hören	ge-hör-t
holen	ge-holt
kochen	ge-koch-t
kaufen	ge-kauf-t
lachen	ge-lach-t
lieben	ge-lieb-t

Kökü -t ile Biten Fiilerin Partizip Perfekt Çekimi

Kökü -t harfi ile biten fillerde Partizip Perfekt teşkil edilirken sondaki t ile köke eklenmesi gereken -t arasına bir e harfi konur.

Infinitiv	Partizip Perfekt
antworten	ge-antwort-e-t
mieten	ge-miet-e-t
arbeiten	ge-arbeit-e-t

Görüldüğü gibi bir fiilin Perfektini çekimlemek için aslında haben yardımcı fiilinin şimdiki zamanını çekimlemek bunun sonuna da fiilin Partizip Perfektini eklemek gerekir. Partizip Perfekt her şahıs için aynı kalır, hiçbir değişikliğe uğramaz. Şahıslara göre değişen haben’dir.

Haben burada artık “sahip olmak” anlamını taşımamaktadır, tamamen bir yardımcı fiil görevindedir. Perfekt teşkil ediliş bakımından Imperfekte hiç benzememektedir. Ama anlam olarak bir farkı olmadığı gibi Perfektin Türkçeye çevrilmesi de haliyle aynı Imperfekt gibi olmaktadır.

Düzensiz Fiillerde Perfekt Kullanımı

Görüldüğü üzere Perfekt ile di’li geçmiş zaman oluştururken haben ve sein fiillerinden birini kullanmaktayız. Peki hangi yardımcı fiili, yani haben mı sein mı kullanacağımızı neye göre belirleyeceğiz sorusunu cevaplamaya. Öncelikle belirtmeliyiz ki fiillerin çok ama çok büyük çoğunluğu haben fiili kullanılarak perfekt di’li geçmiş zaman oluşturulmaktadır.

“Perfekt” zamanda “sein” yardımcı fiilini kullanan fiillerin büyük çoğunluğu hareket veya “uyuyakalmak gibi” “durumda değişiklik” belirtmek için kullandığımız düzensiz fiillerdir.

Bir hareket, durum değişikliği gösteren fiillerden kasıt, bir yerden ayrılarak herhangi bir yana doğru yapılan bir hareket, bir ilerleyiş veya bir yere doğru gidiş göstermesidir. Böylesi fiillerin Perfektini yaparken haben yardımcı fiili yerine sein yardımcı fiili kullanılır.

Bundan başka bir durum değişikliği, örneğin “Erimek” gibi bir durumdan diğer bir duruma geçiş gösteren fiillerin Perfekti de yine aynı şekilde sein ile yapılır. Geri kalan durumlarda ise haben kullanılarak yapılır.

Ayrıca bu düzensiz fiillerin “Partizip II” biçimini oluşturmak için düzenli fiillerden farklı olarak fiilin gövdesinin başına “ge-“, sonuna ise “-en” ekleriz. Ayrıca belirtilmesi gereken bir durum var ki fiil kökünde ses değişimi olabilir.

Aşağıdaki tabloda perfekt di’li geçmiş zaman kullanırken “sein” yardımcı fiilini alan ve yaygın bir kullanıma sahip olan düzensiz fiiller derlenmiştir;

Infinitiv	Partizip II
gehen	gegangen
fahren	gefahren
kommen	gekommen
sein	gewesen

Ayrıca bazı düzensiz fiiller, ki düzenli niteliklere sahip olan düzensiz fiillerdir ve onları karışık düzensiz fiiller olarak adlandırıyoruz, Partizip II yapılırken bu fiiller fiil gövdesinin başına “ge-“ ve sonuna “-t” ekleyerek oluşturulur. Ayrıca fiil kökünde ses değişiklikleri de olabilmektedir.

Bu gruba ait fiilleri ezberlemenizi tavsiye ederiz. Aşağıdaki tabloda bazı sık kullanılan karışık düzensiz fiiller derlenmiştir.

Infinitiv	Partizip II
denken	gedacht
bringen	gebracht
rennen	gerannt

Partizip Perfekt Çekimine -ge Takısı Eklenmeyen Fiiler çoğunlukla düzensiz fiillerin oluşturduğu bu kategori aşağıdaki ipuçları yardımıyla yapılır

Bazı fiillerin Partizip Perfekt’i teşkil edilirken kökün önüne ge- takısı eklenmez. Bunlar, be-, ver-, er-, ge-, zer-, ent– takılarıyla başlayan ve –ieren ile biten fiillerin fiillerdir. Bu tip fiillerin Partizip Perfekti köklerinin sonuna bir -t eklemek suretiyle yapılır.

Infinitiv	Partizip Perfekt
bezahlen	bezahl-t
besuchen	besuch-t
verkaufen	verkauf-t
erzählen	erzähl-t
gehören	gehör-t
entschuldigen	entschuldig-t
reparieren	reparier-t

Ayrılabilen Fiillerde Perfekt Kullanımı

Gelelim ayrılabilen fiillerde Perfekt kullanımına. Ayrılabilir fiillerin Partizip II halleri fiil kökünden önce “ge-” ve sonra “-t” ya da “-en” ekleyerek oluşturulur ve daha sonra, ayrılabilir önek, “ge-“ekinin önüne gelir. Ne yazık ki hangi fiilin hangi son eki aldığını bilmenin bir yolu yoktur ve bunları da ezberlemenizi tavsiye ederiz. Bir öneke sahip tüm fiiller ayrılabilir olmadığını hatırlatalım. Yaygın kullanımda olan bazı ayrılabilen fiiller aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;

Infinitiv	Partizip II
aufstehen	aufgestanden
einschlafen	eingeschlafen
kennenlernen	kennengelernt
einkaufen	eingekauft

Şu ana kadar öğrendiklerimizi özetlersek eğer;

Modal Yardımcı Fiillerin Di’li Geçmiş Zamanı

Können, wollen, müssen, cinsinden tarz fiiller mastar halinde en sona, yine mastar halinde bulunan esas fiilin de arkasına gider. Modal fiilin boşalttığı yere olan ikinci yere de haben yardımcı fiilinin özneye göre şimdiki zamandaki çekimlenmiş şekli gelir:

1- Özne

2- Haben

3- Tamamlayıcı

4- Esas Fiil

5- Modal Fiil

🔊	Ich habe das Geld finden können Parayı bulabildim.
🔊	Der Gast hat einen Spaziergang machen wollen. Misafir bir gezinti yapmak istedi.
🔊	Mein Vater hat einen Radioapparat kaufen wollen. Babam bir radyo satın almak istedi.
🔊	Er hat das Geld finden können. Parayı bulabildi.
🔊	Der alte Mann hat nicht rauchen dürfen. Yaşlı adam sigara içemezdi.

Dönüşlü Fiillerin Di’li Geçmiş Zamanı

Dönüşlü fiillerin Perfekti hiçbir özel durum göstermez. Normal kurala göre Perfekt yapılır; dönüşlü zamirin yeri değişmez.

1- Özne	2- Dönüşlü Fiil Haben	3- Tamamlayıcı	4- Fiil Partizip Perfekt
1- Özne	2- Dönüşlü Fiil Sein	3- Tamamlayıcı	4- Fiil Partizip Perfekt

🔊	Ich habe mich mit einer Rasierklinge rasiert. Bir jiletle tıraş oldum.
🔊	Hat sich die Schülerin auf die Bank gesetzt? Kız öğrenci sıraya oturdu mu?
🔊	Der Student hat sich schnell angezogen. Öğrenci hemen giyindi.

• Düzenli veyahut düzensiz fiillerin büyük çoğunluğu için “haben” yardımcı fiili kullanılır.
• “Sein” yardımcı fiili çoğunlukla hareket tanımlayan düzensiz fiiller için kullanılır ve “Sein” alan fiillerin dolaysız nesnesi yoktur.
• Fiilin düzenli veya düzensiz olmasına bağlı olarak farklı biçimlerde oluşturulan cümledeki ana fiilin geçmiş zaman sıfat-fiili olan Partizip II yani Partizip Perfekt halinde kullanılır ve cümlenin sonuna gelir.
• Bir öneke sahip tüm fiiller ayrılabilir fiil olarak kabul görmemelidir!