Almancada Di’li Geçmiş Zaman (Das Perfekt)

Almancada Di’li geçmiş zaman olarak adlandırabileceğimiz Perfekt, Almancada kullanılan üç geçmiş zamandan birisidir.

Almancada Di’li Geçmiş Zaman

Benzer şekilde yakın geçmiş zaman anlatımlarında kullanılan Präteritum ile kurulan cümlelerin çoğunu Perfekt ile de kurabiliriz. Zaten gündelik konuşma dilinde de Perfekt kullanımı tercih edilmektedir.

Perfekt di’li geçmiş zaman kurabilmek için Präteritum’dan farklı olarak iki fiile ihtiyacımız vardır. Bunlardan ilki yardımcı görevinde kullanılan haben ya da sein fiilidir. Bir diğeri ise cümledeki esas fiilin Partizip II formudur.

Esas fiillerimizi kullanarak yapacağımız Perfekt cümlelerimizin büyük çoğunluğu haben yardımcı fiilini kullansa da sein yardımcı fiili de kullanılmaktadır. Bu iki yardımcı fiil ilgili şahıs zamirlerine bağlı olarak şimdiki zamanda (Präsens) çekimlenir.

Perfekt‘i yapılacak asıl fiil ise “geçmiş zaman ortacı” olarak adlandırdığımız Partizip Perfekt (Partizip II) şeklinde cümlenin en sonuna gönderilir.

1	2	3	4
Özne	haben Präsens	—	Fiil Partizip II
Özne	sein Präsens	—	Fiil Partizip II

Haben ve Sein yardımcı fiillerinin şimdiki zaman çekimleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Bu yardımcı fiiller, şimdiki zamanda şahıslara göre çekimlenip di’li geçmiş zaman cümleleri oluşturmak için kullanılır.

Aşağıdaki tabloda haben ve sein yardımcı fiillerinin şimdiki zaman çekimleri şahıslara göre derlenmiştir:

Zamir	haben	SEIN
ich	🔊 habe	🔊 bin
du	🔊 hast	🔊 bist
er/sie/es	🔊 hat	🔊 ist
wir	🔊 haben	🔊 sind
ihr	🔊 habt	🔊 seid
sie/Sie	🔊 haben	🔊 sind

Düzenli Fiillerde Di’li Geçmiş Zaman

Düzenli fiiller Partizip II yapılırken fiilden -en/n mastar eki atılır ve kök elde edilir. Fiilin kökünün önüne ge- takısını, arkasına ise -t ekini ekleriz. Fiilin aldığı bu yeni şekle Partizip II (Partizip Perfekt), yani geçmiş zaman ortacı adı verilir.

Aşağıdaki tabloda yaygın olarak kullanılan birtakım fiillerin Partizip II formatları derlenmiştir:

Infinitiv	Partizip II
fragen	ge-frag-t
fehlen	ge-fehl-t
machen	ge-mach-t
hören	ge-hör-t
holen	ge-holt
kochen	ge-koch-t
kaufen	ge-kauf-t
lachen	ge-lach-t
lieben	ge-lieb-t

❗ Kökü -t harfi ile biten fillerde Partizip Perfekt teşkil edilirken sondaki t ile köke eklenmesi gereken -t arasına bir -e harfi konur.

Infinitiv	Partizip Perfekt
antworten	ge-antwort-e-t
mieten	ge-miet-e-t
arbeiten	ge-arbeit-e-t

Aşağıdaki örnekleri inceleyin:

Ich habe meine Hausaufgabe gemacht. Ödevimi yaptım.

Wo hast du Deutsch gelernt? Almancayı nerede öğrendin?

Emma hat noch nicht geantwortet. Emma henüz cevap vermedi.

Peter hat sein ganzes Leben hart gearbeitet. Peter tüm hayatı boyunca çok çalıştı.

Wir haben eine Wohnung gemietet. Bir daire kiraladık.

❗ Görüldüğü gibi bir fiilin Perfekt’ini çekimlemek için aslında haben yardımcı fiilinin şimdiki zamanını çekimlemek, bunun sonuna da esas fiilin Partizip Perfektini eklemek gerekir. Partizip Perfekt her şahıs için aynı kalır, hiçbir değişikliğe uğramaz. Şahıslara göre çekimi değişen haben yardımcı fiilidir.

❗ Haben burada artık “sahip olmak” anlamını taşımamaktadır, tamamen bir yardımcı fiil görevindedir. Perfekt teşkil ediliş bakımından Präteritum’a hiç benzememektedir. Ancak anlam olarak bir farkı olmadığı gibi Perfekt’in Türkçeye çevrilmesi de haliyle aynı Präteritum gibi olmaktadır.

Düzensiz Fiillerde Perfekt Kullanımı

Görüldüğü üzere Perfekt ile di’li geçmiş zaman oluştururken haben ve sein fiillerinden birini kullanmaktayız. Peki hangi yardımcı fiili, yani haben mı sein mı kullanacağımızı neye göre belirleyeceğiz sorusunu cevaplamaya. Öncelikle belirtmeliyiz ki fiillerin çok ama çok büyük çoğunluğu haben fiili kullanılarak perfekt di’li geçmiş zaman oluşturulmaktadır.

“Perfekt” zamanda “sein” yardımcı fiilini kullanan fiillerin büyük çoğunluğu hareket veya “uyuyakalmak gibi” “durumda değişiklik” belirtmek için kullandığımız düzensiz fiillerdir.

Bir hareket, durum değişikliği gösteren fiillerden kasıt, bir yerden ayrılarak herhangi bir yana doğru yapılan bir hareket, bir ilerleyiş veya bir yere doğru gidiş göstermesidir. Böylesi fiillerin Perfektini yaparken haben yardımcı fiili yerine sein yardımcı fiili kullanılır.

Bundan başka bir durum değişikliği, örneğin “Erimek” gibi bir durumdan diğer bir duruma geçiş gösteren fiillerin Perfekti de yine aynı şekilde sein ile yapılır. Geri kalan durumlarda ise haben kullanılarak yapılır.

Bir diğer ipucu olarak eğer esas fiil “neyi, kimi” sorularına cevap vermiyorsa Perfekt yardımcı fiil olarak sein kullanır diyebiliriz.

Düzensiz fiillerin “Partizip II” biçimini oluşturmak için düzenli fiillerden farklı olarak fiilin gövdesinin başına “ge-“, sonuna ise “-en” ekleriz. Ayrıca belirtilmesi gereken bir durum var ki fiil kökünde ses değişimi olabilir.

Aşağıdaki tabloda perfekt di’li geçmiş zaman kullanırken “sein” yardımcı fiilini alan ve yaygın bir kullanıma sahip olan düzensiz fiiller derlenmiştir:

Infinitiv	Partizip II
gehen	gegangen
fahren	gefahren
kommen	gekommen
sein	gewesen

Ayrıca bazı karışık düzensiz fiilleri Partizip II yapılırken fiil gövdesinin başına “ge-“ ve sonuna “-t” ekleyerek oluşturulur. Partizip II’deki fiil kökünde ses değişiklikleri de olabilmektedir.

Bu gruba ait fiilleri ezberlemenizi tavsiye ederiz. Aşağıdaki tabloda bazı sık kullanılan karışık düzensiz fiiller derlenmiştir.

Infinitiv	Partizip II
denken	gedacht
bringen	gebracht
rennen	gerannt

Aşağıdaki örnekleri inceleyin:

Thomas hat die Kinder zur Schule gebracht. Thomas çocukları okula götürdü.

Wir sind vier Kilometer gerannt. Dört kilometre koştuk.

Ich bin gerade erst gekommen. Daha yeni geldim.

Ronaldo hat seinen Ferrari gefahren. Ronaldo, Ferrari’sini sürdü.

Wer hat mein Handy genommen? Telefonumu kim aldı?

❗ Bazı düzenli veya düzensiz fiillerin Partizip Perfekt’i teşkil edilirken kökün önüne ge- takısı eklenmez. Bunlar, be-, ver-, er-, ge-, zer-, ent– ayrılamayan eklerle başlayan fiillerdir.

❗Sonu –ieren ile biten fiiller de benzer şekilde ge- takısını almaz. Bu tip fiillerin Partizip Perfekt’i köklerinin sonuna bir -t eklemek suretiyle yapılır.

Infinitiv	Partizip Perfekt
bezahlen	bezahl-t
besuchen	besuch-t
verkaufen	verkauf-t
erzählen	erzähl-t
gehören	gehör-t
entschuldigen	entschuldig-t
reparieren	reparier-t

Aşağıdaki örnekleri inceleyin:

Niemand hat mich heute besucht. Bugün beni kimse ziyaret etmedi.

Ich habe draußen Schreie gehört. Dışarıda çığlıklar duydum.

Peter hat sein Auto verkauft. Peter arabasını sattı.

Sie haben Marias Fahrrad repariert. Maria’nın bisikletini tamir ettiler.

Ayrılabilen Fiillerde Perfekt Kullanımı

Gelelim ayrılabilen fiillerde Perfekt kullanımına. Ayrılabilir fiillerin Partizip II halleri fiil kökünden önce “ge-” ve sonra “-t” ya da “-en” ekleyerek oluşturulur ve daha sonra, ayrılabilir önek, ge-“ekinin önüne gelir.

Infinitiv	Partizip II
aufstehen	aufgestanden
einschlafen	eingeschlafen
kennenlernen	kennengelernt
einkaufen	eingekauft

Aşağıdaki örnekleri inceleyin:

Meine Mutter hat das Fenster aufgemacht. Annem pencereyi açtı.

Sie sind vom Weg abgekommen. Yollarını kaybettiler.

Ich bin ausgegangen. Dışarıya çıktım.

Modal Yardımcı Fiillerin Di’li Geçmiş Zamanı

Können, wollen, müssen, cinsinden tarz fiiller mastar halinde en sona, yine mastar halinde bulunan esas fiilin de arkasına gider. Tarz fiillerin hepsi yardımcı fiil olarak haben fiilini aldığı için tarz fiilin boşalttığı ikinci bölgeye haben yardımcı fiilinin özneye göre şimdiki zamandaki çekimlenmiş şekli gelir:

1	2	3	4	5
Özne	haben Präsens	—	Esas Fiil	Tarz Fiil

🔊	Mein Vater hat ein Handy kaufen wollen. Babam bir cep telefonu almak istedi.
🔊	Der alte Mann hat nicht rauchen dürfen. Yaşlı adamın sigara içmesine izin verilmedi.

❗ Ancak belirtmek gerekir ki tarz fiilleriyle yakın geçmiş zaman cümlesi kurulacaksa Perfekt değil Präteritum kullanılmalıdır.

Dönüşlü Fiillerin Di’li Geçmiş Zamanı

Dönüşlü fiillerin Perfekt’i hiçbir özel durum göstermez. Normal kurala göre Perfekt yapılır. Ayrıca dönüşlü zamirin yeri değişmez.

1	2	3	4
Özne	Dönüşlü Fiil Haben	—	Fiil Partizip II
Özne	Dönüşlü Fiil Sein	—	Fiil Partizip II

Örnekleri inceleyiniz:

Ich habe mich mit einer Rasierklinge rasiert. Jiletle tıraş oldum.

Hat sich die Schülerin auf die Bank gesetzt? Kız öğrenci sıraya oturdu mu?

Er hat sich schnell angezogen. Hemen giyindi.