Almancada Emir Kipi (Imperativ)

Almancada emir kipi olarak ifade edilen der Imperativ, bir işin yapılmasını emrederken kullanılan kipe denir.

Türkçede mastar halinde, yani “gitmek, kapamak, koymak” şeklinde bulunan fiillerdeki mastar eki “mek, mak” kaldırılınca geriye kalan kısım bir emir anlatır.

Almancada Emir Kipi

Adından anlaşılacağı üzere emir vermek için kullanılan bu yapıyı aynı zamanda tavsiye vermek veya bir şey talep etmek ve yasaklama durumlarında da kullanırız.

Kuşkusuz kibar bir emir ifadesi olabildiği gibi hakaret içeren emir ifadeleri de bulunmaktadır. Bu nedenle emir ifadelerinde birtakım dereceler bulunmaktadır. Ayrıca bir emir şekli emredilen yer, zaman, kişi gibi durumlara göre de değişiklik gösterebilmektedir.

İlgili emir cümlesini oluşturduktan sonra sonuna ünlem işareti koyarız. Almancada direkt olarak üç kişiye emredilebilir:

• du : sen (tekil kişi için)
• ihr : siz, sizler (çoğul kişi için)
• Sie : siz (saygı formu için)

Nasıl ki Türkçede emir kipi mastar halindeki fiillerin (yazmak, gelmek) mastar eki olan “mek, mak” kaldırılmasıyla (yaz!, git!) emir cümleleri anlatılıyorsa Almancada bu durum benzer bir şekilde yapılır.

Ihr ve Sie şahıs zamirlerine göre yapılan emir şekli, ilgili kişilerin şimdiki zamana (Präsens) göre yapılan çekimleriyle aynıdır. Yalnız Sie emir kipi yapılırken fiilin ardından eklenir.

Ancak du şahıs zamirine göre emredilirken fiilin mastar eki kaldırılır ve fiilin kökü olduğu gibi söylenir ya da fiilin köküne fazladan bir –e eki getirilir. Bu -e ekinin getirilmesi zorunlu olmayan fiiller için de bu -e eki getirilebilir. Ancak şimdiki zaman çekimlerindeki fiil köklerinde ses değişimi olan düzensiz fiillerde ise bu -e eki getirilmez.

Du şahıs zamirine göre emredilirken bazı fiillerde bu -e eki zorunlu olarak getirilmektedir. Özellikle fiil kökü -d, -t, -ig ile biten fiillerin tamamında (örneğin warten, arbeiten) ve kökü -m ve -n ile biten fiillerin (ancak m ve n harflerinin önünde -m, -n, -r, -l, -h harfleri olmayacak) (örneğin, öffnen) bazılarında -e eki muhakkak getirilmelidir. Zaten bu -e eki fiil çekimlerinde kaynaştırma olarak da eklendiği için şimdiki zaman fiil çekiminden -st eki atmak zaten yeterli olacaktır.

Şahıs Zamiri	machen	emir kipi	warten	emir kipi	öffnen	emir kipi
ich	mache	–	warte	–	öffne	–
du	machst	mach(e)!	wartest	warte!	öffnest	öffne!
er/sie/es	macht	–	wartet	–	öffnet	–
wir	machen	–	warten	–	öffnen	–
ihr	macht	macht!	wartet	wartet!	öffnet	öffnet!
sie	machen	–	warten	–	öffnen	–
Sie	machen	machen Sie!	warten	warten Sie!	öffnen	öffnen Sie!

Ayrıca emir cümlesi yaparken du ve ihr şahıs zamirleri kullanılmaz. Ancak özellikle vurgulamak istenirse kullanılabilirler. Buna karşılık Sie şahıs zamiri her koşulda kullanılması gerekir.

Örnek olarak öffnen (açmak) fiilinin emir kipini yapalım:

✔️ du şahıs zamiri için: fiilin düzenli (şimdiki zaman) “du” çekimini al ve sonundaki “-st” ekini kaldır; şahıs zamiri “du” yu da kaldır. Du öffnest ➡️ Imperativ: öffne!

✔️ ihr: fiilin düzenli (şimdiki zaman) “ihr” çekimini alıp ardından “ihr” şahıs zamirini kaldırın; Ihr öffnet ➡️ Imperativ: öffnet!

✔️ Sie şahıs zamiri için fiilin düzenli (şimdiki zaman)”Sie” çekimini al; fiilden sonra “Sie” koy Sie öffnen ➡️ Imperativ: öffnen Sie!

	spielen	schreiben	arbeiten
ich	spiele	schreibe	arbeite
du	spielst	schreibst	arbeitest
er/sie/es	spielt	schreibt	arbeitet
wir	spielen	schreiben	arbeiten
ihr	spielt	schreibt	arbeitet
sie	spielen	schreiben	arbeiten
Sie	spielen	schreiben	arbeiten

Fiil	Du	Ihr	SIE
spielen oynamak	spiel(e)! oyna!	spielt! oynayın!	spielen Sie! oynayın(ız)!
schreiben yazmak	schreib(e)! yaz!	schreibt! yazın!	schreiben Sie! yazın(ız)!
arbeiten çalışmak	arbeite! çalış!	arbeitet! çalışın!	arbeiten Sie! çalışın(ız)!

Yukarıdaki örneklerde de fark edileceği üzere ihr ve Sie şahıs zamirlerinin şimdiki zamandaki çekimleri aynen kalmaktadır.

Düzensiz Fiillerde Emir Kipi

Karışık fiil olarak bilinen ve fiil kökündeki ses değişikliğini geçmiş zaman (Präteritum) çekiminde belli eden düzensiz fiiller şimdiki zaman çekimleri tıpkı düzenli fiil gibi olduğundan emir kipleri yukarıda anlatıldığı gibi yapılır.

	kommen	gehen	bringen
ich	komme	gehe	bringe
du	kommst	gehst	bringst
er/sie/es	kommt	geht	bringt
wir	kommen	gehen	bringen
ihr	kommt	geht	bringt
sie	kommen	gehen	bringen
Sie	kommen	gehen	bringen

Fiil	Du	Ihr	SIE
kommen gelmek	komm(e)! gel!	kommt! gelin!	kommen Sie! gelin(iz)!
gehen yürümek	geh! yürü!	geht! yürüyün!	gehen Sie! yürüyün(üz)!
bringen getirmek	bring(e)! getir!	bringt! getirin!	bringen Sie! getirin(iz)!

Buna karşılık şimdiki zaman çekimlerinde kökünde ses değişikliği yapan düzensiz fiillerde ise durum biraz farklıdır.

Kökündeki /e/ ünlüsü /i(e)/ şeklinde ses değişikliği gösteren fiillerden, du şahıs zamirindeki çekiminde bulunan –st eki kaldırılır. Bu tarz düzensiz fiillerin emir şeklinde ise –e eki eklenmez.

	helfen	sprechen	nehmen
ich	helfe	sprech	nehme
du	hilfst	sprichst	nimmst
er/sie/es	hilft	spricht	nimmt
wir	helfen	sprechen	nehmen
ihr	helft	sprecht	nehmt
sie	helfen	sprechen	nehmen
Sie	helfen	sprechen	nehmen

Fiil	Du	Ihr	SIE
helfen yardım etmek	hilf! yardım et!	helft! yardım edin!	helfen Sie! yardım edin(iz)!
sprechen konuşmak	sprich! konuş!	sprecht! konuşun!	sprechen Sie! konuşun(uz)!
nehmen almak	nimm! al!	nehmt! alın!	nehmen Sie! alın(ız)!

Ancak kökündeki /a/ ve /o/ ünlüsü /ä/ ve /ö/ şeklinde ses değişikliği gösteren düzensiz fiiller ise emir kipi yapılırken du şahıs zamirinde bu ses değişikliği olmaz ve sanki düzenli bir fiilmiş gibi emir kipi yapılır.

	fahren	laufen	stoßen
ich	fahre	lauf	stoße
du	fährst	läufst	stößt
er/sie/es	fährt	läuft	stößt
wir	fahren	laufen	stoßen
ihr	fahrt	lauft	stoßt
sie	fahren	laufen	stoßen
Sie	fahren	laufen	stoßen

Fiil	Du	Ihr	SIE
fahren sürmek	fahr(e)! sür!	fahrt! sürün!	fahren Sie! sürün(üz)!
laufen koşmak	lauf(e)! koş!	lauft! koşun!	laufen Sie! koşun(uz)!
stoßen itmek	stoß(e)! it!	stoßt! itin!	stoßen Sie! itin(iz)!

Şimdiki zaman:	Du fährst mit uns nach Hause. Sen bizimle eve gidiyorsun.
Emir:	Fahr mit uns nach Hause! Bizimle eve gidiyorsun!

Ayrılabilen Fiillerde Emir Kipi

Yukarıdakiler gibi fiil emir kipine uygun olacak şekilde çekimlenirken sadece ayrılabilen kısım en sona gider:

Fiil	Du	Ihr	SIE
einnehmen kazanmak	nimm ein! kazan!	nehmt ein! kazanın!	nehmen Sie ein! kazanın(ız)!
ausgehen çıkmak	geh aus! çık!	geht aus! çıkın!	gehen Sie aus! çıkın(ız)!
aufmachen açmak	mach(e) auf! aç!	macht auf! açın!	machen Sie auf! açın(ız)!

Emir cümlelerini kibar bir istek formatında ifade etmek için “bitte” (lütfen) kelimesinden faydalanılır. Bitte cümledeki vurguya göre çeşitli yerlerde olabilir.

Fahr bitte vorsichtig! Lütfen dikkatli sür!

Hol bitte die Kinder ab! Lütfen çocukları al!

Learn Deutsch, bitte! Almanca öğrenin lütfen!

Mach bitte das Fenster auf! Lütfen pencereyi aç!

Bitte trinken Sie viel Wasser! Lütfen bol su için(iz)!

Bleibt zu Hause, bitte! Evde kalın lütfen!