Almancada emir kipi olarak ifade edilen der Imperativ, Türkçede mastar halinde, yani “gitmek, kapamak, koymak” şeklinde bulunan fiillerdeki mastar eki “mek, mak” kaldırılınca geriye kalan kısım bir emir anlatır. Almancada der Imperativ olarak anlatılan emir kipi Türkçeye benzer bir şekilde yapılır.
Almancada Emir Kipi
Adından anlaşılacağı üzere emir vermek için kullanılan bu yapıyı aynı zamanda tavsiye vermek veya bir şey talep etmek ve yasaklama durumlarında da kullanırız.
Almancada üç farklı emir kipi biçimi vardır. Bu biçimler yalnızca 3 şahıs zamiriyle, yani “du” (sen), “Ihr” (çoğul ikinci şahıs) ve “Sie” (siz) ile kullanılır. İlgili emir cümlesini oluşturduktan sonra sonuna ünlem işareti koymayı unutmayınız! Hangi şahıs zamirini kullandığımız emri kime verdiğimize bağlıdır.
Nasıl ki Türkçede emir kipi mastar halindeki fiillerin (yazmak, gelmek) mastar eki olan “mek, mak” kaldırılmasıyla (yaz!, git!) emir cümleleri anlatılıyorsa Almancada bu durum benzer bir şekilde yapılır.
Eğer emir kipi (Imperativ) nasıl oluşturulur dersek gehen (gitmek) fiilini kullandığımız aşağıdaki pratik açıklama kafi gelecektir;
✔️ du şahıs zamiri için: fiilin düzenli “du” çekimini al ve sonundaki “-st” ekini kaldır; şahıs zamiri “du” yu da kaldır Du gehst. – Imperativ: Geh!
✔️ ihr: fiilin düzenli “ihr” çekimini alıp ardından “ihr” şahıs zamirini kaldırın; Ihr geht. ➡️ Imperativ: Geht!
✔️ Sie şahıs zamiri için fiilin düzenli “Sie” çekimini al; fiilden sonra “Sie” koy Sie gehen. ➡️ Imperativ: Gehen Sie!
Emir cümlelerinde kibar bir istek ifade etmek için emir kipinden sonra “bitte” (lütfen) kelimesini ekleriz.
| Fahr bitte vorsichtig! Lütfen dikkatli sür! |
| Kauft bitte Milch! Lütfen süt al! |
Almancada emir cümleleri aşağıdaki gibi derlenmektedir.
| Arbeiten | Çalışmak | |
| du | arbeite! | çalış! |
| ihr | arbeitet | çalışın! |
| Sie | arbeiten Sie | çalışınız! |
| Öffnen | Açmak | |
| ich | öffne | |
| du | öffnest | öffne! |
| er/sie/es | öffnet | |
| wir | öffnen | |
| ihr | öffnet | öffnet! |
| sie | öffnen | |
| Sie | öffnen | öffnen Sie! |
Hem Türkçede hem Almancada bütün emir şekillerinden sonra bir ünlem işareti koyulur.
| Antworten | Cevap Vermek | |
| du | antworte! | cevap ver! |
| ihr | antvortet! | cevap verin! |
| Sie | antworten Sie! | cevap veriniz! |
| Fragen | Sormak | |
| du | frage! | sor! |
| ihr | fragt! | sorun! |
| Sie | fragen Sie! | sorunuz! |
Düzenli Fiillerde Emir Kipi
Düzenli fiillerle emir kipi yapılırken fiil mastar eki olan -en, -n kaldırılır ve sırasıyla du için –e, ihr için –t ve Sie için –en eki eklenir. Ancak önemli bir notu belirtmekte fayda var.
Du ile yapılan emir cümlelerinde yazı dilinde fiil sonuna –e eki gelebilir ama bu durum konuşma dilinde pek yaygın değildir ve fiilin mastar eki olan -n veya -en atılması yeterli olur. Ayrıca yazma dilinde atıldığı da sıkça görülür ve böylesi cümlelerde özne bulunmaz. Ancak resmi ortamlarda böylesi durumların şahıs zamiri olan Sie eklenir.
Kibar bir istek ifade etmek için emir kipinden sonra “bitte” (lütfen) kelimesini ekleriz.
| Du öffnest die Tür Sen kapıyı açıyorsun. |
| Öffne die Tür! Kapıyı aç! |
| Sie öffnen die Tür. Siz kapıyı açıyorsunuz. |
| Öffnen Sie bitte die Tür! Lütfen kapıyı açınız! |
| Kauft bitte Zucker! Lütfen şeker al! |
Düzensiz Fiillerde Emir Kipi
Şimdiki zamana göre ve du şahıs zamirine göre çekimlenmiş düzensiz fiillerde bulunan son harf kaldırılır. Ancak “Du” biçiminde, fiil kökündeki sesli harfini genellikle değiştiren bazı düzensiz fiiller emir kipinde değiştirmez! Bunun yerine temel (mastar) biçimlerindeki sesli harfi muhafaza ederler ve sanki düzenli bir fiil formatındaymış gibi du şahıs zamiri çekimi yapılır.
“Fahren” (araba sürmek) düzensiz fiili buna harika bir örnektir:
| Geniş zaman: | Du fährst mit uns nach Hause. Sen eve bizimle arabayla geliyorsun. |
| Emir: | Fahr mit uns nach Hause! Eve bizimle arabayla geliyorsun! |
Essen (yemek yemek) ve lesen (okumak) fiili örnek olarak gösterilmiştir;
| du | ||
| essen | isst | iss! |
| lesen | liest | lies! |
Şimdiki zamana göre ve ihr şahıs zamirine göre çekimlenmiş düzensiz fiillerde çekimlenmiş haline sadece ünlem gelir;
| ihr | ||
| essen | lest | lest! |
| lesen | esst | esst! |
Şimdiki zamana göre ve Sie şahıs zamirine göre çekimlenmiş düzensiz fiillerde de çekimlenmiş haline Sie eklenir ve ünlem koyulur.
| Sie | ||
| essen | essen | essen Sie! |
| lesen | lesen | Lesen Sie! |
Ayrılabilen Fiillerde Emir Kipi
Diğer fiillerdeki fiil çekimlenir sadece ayrılabilen kısım en sona gider;
| fernsehen | |
| du | sieh fern! |
| ihr | seht fern! |
| Sie | sehen Sie fern! |
| Aufmachen | Açmak | |
| du | mach auf! | aç! |
| ihr | macht auf! | açın! |
| Sie | machen Sie auf! | açınız! |
Almancada Emir Kipi ile Olumsuzluk
İçinde ein, eine ve einen geçmeyen emir cümleleri nicht ile olumsuz, yapılır. Bu çeşit emirlerde nicht’in yeri i-halinde bulunan isimden sonradır.
|
Schließen Sie die Tür! Schließen Sie die Tür nicht! | Kapıyı kapayınız! Kapıyı kapamayınız! |
|
Bringt den Stuhl! Bringt den Stuhl nicht! | Sandalyeyi getirin! Sandalyeyi getirmeyin! |
İçinde ein, eine ve einen geçen emirler ise bunları kein, keine ve keinen şekline sokmakla olumsuz yapılırlar.
|
Lies eine Zeitung! Lies keine Zeitung! | Bir gazete oku! Bir gazete okuma! |
|
Nimm einen Apfel! Nimm keinen Apfel! | Bir elma al! Bir elma alma! |
Çok önemli bir nokta var ki emir cümlelerinde eğer isim kullanılırsa isim, i-halinde kullanılır.
| Schließen Sie die Tür! | Kapıyı kapayınız! |
| Bringt den Stuhl! | Sandalyeyi getirin! |
| Nimm einen Apfel! | Bir elma(yı) al! |
