“Dativ”de Sıfat Çekimleri

Bu yazımızda, Almancada sıfatların “Dativ” (-e hali) formdaki çekimlerinin nasıl yapılacağını inceleyeceğiz. Bu konuyu çalışmadan önce isimlerin “yalın halde” aldıkları çekim ekleri konusunu şiddetle çalışmanızı tavsiye ederim.

İki önceki dersimizde sıfatların güçlü (starke), zayıf (schwache) ve karışık (gemischte ) olmak üzere üç farklı şekilde çekimlendiğini ve neden böyle adlandırıldığını (muhakkak o konuyu çalışın) anlatmıştık.

“Dativ”de Güçlü Çekim

Sıfatımız, önüne geldiği ismin önünde eğer herhangi bir artikel (der, die, das, ein, eine, kein, keine) veya sahiplik zamiri (mein, dein, sein, vb.) bulunmadığında güçlü bir şekilde çekimlenir. Bu şekilde isimlerle birlikte kullanılan sıfatlarda, sıfatların sonuna aşağıdaki tabloda koyu olarak gösterilen çekim ekleri getirilir.

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	großer …	große …	großes …	große …
Akkusativ	großen …	große …	großes …	große …
Dativ	großem …	großer …	großem …	großen …

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere ismin “-e” halindeki sıfatın sahip olduğu çekim ekleri ismin “-e” halindeki (Dativ) artikel çekimleriyle benzerlik göstermektedir. Bu durumu ipucu olarak kullanabilirsiniz. Bakınız:

• Eril isimleri tanımlayan sıfatlar için “-em” (der ➡️ dem)
• Dişil isimleri tanımlayan sıfatlar için “-er” (die➡️ der)
• Nötr isimleri tanımlayan sıfatlar için “-em” (das➡️ dem)
• Çoğul isimleri tanımlayan sıfatlar için “-en” (die ➡️ den)

🇩🇪 Ich helfe mit großem Vergnügen.
🇹🇷 Büyük bir zevkle yardım ediyorum.
🇩🇪 Er antwortet mit großer Geduld.
🇹🇷 Büyük bir sabırla yanıt veriyor.
🇩🇪 Ich arbeite mit großem Interesse.
🇹🇷 Büyük bir ilgiyle çalışıyorum.
🇩🇪 Wir sprechen mit großen Hoffnungen.
🇹🇷 Büyük umutlarla konuşuyoruz

“Dativ”de Zayıf Çekim

Bu çekim, belirli bir artikel (der, die, das) veya başka bir belirleyici (dieser, jener vb.) ile birlikte kullanıldığında uygulanır. Neden mi? Çünkü artikel varsa, sıfat ona uyum sağlar ve ona göre çekimlenir. Aşağıdaki tabloda, sıfatın önüne geldiği ismin belirli artikeline göre aldığı eklere göre gösterilmiştir. Bu ekler pekala başka bir belirleyici (dieser, jener vb.) ile birlikte kullanıldığında da uygulanır:

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	der große …	die große …	das große …	die großen …
Akkusativ	den großen …	die große …	das große …	die großen …
Dativ	dem großen …	der großen …	dem großen …	den großen …

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere ismin -e halindeki sıfatın sahip olduğu çekim ekleri bütün cinsiyetlerde ve hatta çoğulda aynıdır (-en).

🇩🇪 Thomas gab dem alten Vater einen Gürtel. (der Vater)
🇹🇷 Thomas yaşlı babaya bir kemer verdi.
🇩🇪 Thomas gab der schönen Freundin eine Blume. (die Freundin)
🇹🇷 Thomas güzel kız arkadaşına bir çiçek verdi.
🇩🇪 Thomas gab dem kleinen Kind einen Ball. (das Kind)
🇹🇷 Thomas küçük çocuğa bir top verdi.
🇩🇪 Thomas las den jüngeren Brüdern ein Buch vor. (der Bruder, n)
🇹🇷 Thomas küçük kardeşlere bir kitap okudu.

“Dativ”de Karışık Çekim

Bu çekimde sıfatımızın önünde bulunan isimde belirsiz artikel (ein, eine, kein, keine) ya da sahiplik zamiri (mein, dein, sein, …) bulunur. Böylesi durumlarda karışık çekim uygulanır.

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	ein großer … kein großer … mein großer …	eine große … keine große … meine große …	ein großes … kein großes … mein großes …	✖️ keine großen … meine großen …
Akkusativ	einen großen … keinen großen … meinen großen …	eine große … keine große … meine große …	ein großes … kein großes … mein großes …	✖️ keine großen … meine großen …
Dativ	einem großen … keinem großen … meinem großen …	einer großen … keiner großen … meiner großen …	einem großen … keinem großen … meinem großen …	✖️ keinen großen … meinen großen …

❗ Belirsiz artikel (ein-eine) çoğul halde kullanılmaz.

Yukarıdaki tablolardan da anlaşılacağı üzere “Dativ” formatta sıfatın sahip olduğu çekim ekleri bütün çekimlerde “-en“ şeklindedir.

🇩🇪 Thomas fährt mit einem neuen Bus zur Arbeit. (der Bus)
🇹🇷 Thomas işe yeni bir otobüsle gidiyor.
🇩🇪 Thomas fährt mit einer alten Fähre zur Arbeit. (die Fähre)
🇹🇷 Thomas işe eski bir feribotla gidiyor.
🇩🇪 Thomas fährt mit einem roten Auto zur Arbeit. (das Auto)
🇹🇷 Thomas işe kırmızı bir arabayla gidiyor.

❗ Tekrardan belirteyim, eğer isim iyelik sıfatı (mein, dein …) ile kullanılmışsa sıfatımız yine karışık çekimlenir.

🇩🇪 Thomas gibt seiner schönen Freundin eine Blume.
🇹🇷 Thomas güzel kız arkadaşına bir çiçek veriyor.
🇩🇪 Anna wohnt bei ihrem kleinen Bruder.
🇹🇷 Anna küçük kardeşiyle birlikte yaşıyor.

Kısaca sıfatların yalın halde, -i halinde ve -e halinde aldıkları ekleri özetlersek:

Hal	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ	großer … der große … ein großer … kein großer … mein großer …	große … die große … eine große … keine große … meine große …	großes … das große … ein großes … kein großes … mein großes …	große … die großen … ✖️ keine großen … meine großen …
Akkusativ	großen … den großen … einen großen … keinen großen … meinen großen …	große … die große … eine große … keine große … meine große …	großes … das große … ein großes … kein großes … mein großes …	große … die großen … ✖️ keine großen … meine großen …
Dativ	großem … dem großen … einem großen … keinem großen … meinem großen …	großer … der großen … einer großen … keiner großen … meiner großen …	großem … dem großen … einem großen … keinem großen … meinem großen …	großen … den großen … ✖️ keinen großen … meinen großen …