Almancada İsmin -İn Hali

Almancada İsmin -İn Hali olarak adlandırılan der Genitiv, Tamlayan durumu iyelik belirtmek için kullanılır.
Almancada İsmin -İn Hali: Der Genitiv
Türkçede “Fevzi’nin öğretmeni, polisin evi, çocuğun köpeği, doktorun hastası” gibi bir ismin başka bir isme ait olduğunu gösteren durumlara isim tamlaması denir. Dikkat edilirse, Türkçede isim tamlaması ilk ismin sonuna (kelimenin son harfine uyarak -nin, -nın, -un, -in, -in gibi şekillere giren) bir -in takısı eklenerek yapılmaktadır. Sona eklenen bu takı yüzünden ismin bulunduğu hale in-hali denir.
Artikeli der ve das olanlar des, die olanlar ise der olur. Aşağıdaki tabloda hal durumlarının hem özeti verilmiş olup hem de -in halindeki değişim gösterilmiştir.
eril | dişil | nötr | çoğul | |
1. Yalın Hal: | ||||
der | die | das | die | |
ein | eine | ein | ✖️ | |
kein | keine | kein | keine | |
2. İ-Hali: | ||||
den | die | das | die | |
einen | eine | ein | ✖️ | |
keinen | keine | kein | keine | |
3. E-Hali | ||||
dem | der | dem | den | |
einem | einer | einem | ✖️ | |
keinem | keiner | keinem | keinen | |
4. İn-Hali | ||||
des | der | des | der | |
eines | einer | eines | ✖️ | |
keines | keiner | keines | keiner |
Artikellerdeki değişim yukarıda gösterildiği gibidir. Ancak bazı isimlere de ekler gelmektedir;
Artikeli der ve das olan isimlerin artikeli des şeklini alır ve ismin sonuna da –s veya –es takısı eklenir. İsim tek heceliyse sona –es takısı, iki veya daha çok heceliyse –s takısı eklenir. Ayrıca -s, -z, -ß veya -x ile biten isimler de sonlarına –es takısı alırlar.
Aşağıdaki tablodaki öneklerde, der Mann, das Buch, das Kind isimleri tek heceli oldukları için -in halinde sonlarına –es gelmiştir. Buna karşılık das Mädchen ismi iki heceli olduğu için sonuna –s takısı almıştır.
Artikeli die olan bir isim, önündeki die artikeli der şekline getirilerek -in haline sokulur. İsmin sonuna ise hiçbir takı eklenmez.
das Mädchen kız | des Mädchens kızın |
das Buch kitap | des Buches kitabın |
der Mann adam | des Mannes adamın |
das Kind çocuk | des Kindes çocuğun |
die Frau kadın | der Frau kadının |
die Tür kapı | der Tür kapının |
Çoğul isimler de aynı, artikeli die olan isimler gibi in-haline sokulur. Çoğul isimlerin önünde de die artikeli olduğundan, die artikeli -in halinde der şekline girer ve ismin sonuna hiçbir takı gelmez.
die Bilder resimler | der Bilder resimlerin |
die Soldaten askerler | der Soldaten askerlerin |
! Önemli bir notu belirteyim: Artikeli der olan ve çoğulda sonlarına bir –n, veya –en takısı gelen isimler ismin in-haline sokulurken özel bir durum gösterirler. Der olan artikel des şekline sokulduktan sonra kendisinden sonra gelen ismin sonuna –s veya –es yerine çoğulda aldıkları takı, yani –n veya –en eklenir.
der Junge çocuk | die Jungen çocuklar | des Jungen çocuğun |
der Soldat asker | die Soldaten askerlerin | des Soldaten askerin |
Özel İsimlerde İsmin -İn Hali
İngilizcedeki gibi ismin sonuna –s eki eklenerek in-hali yapılabilir. Özellikle konuşma dilinde bu şekilde bir kullanım oldukça yaygındır.
Das ist Gills Haus. Bu Giil’in evidir. |
Das ist Jullies Blume. Bu Jullie’nin çiçeğidir. |
Ein-Eine belirsiz artikellerinde ismin in-halinde ise ein, eines şekline girer ve ismin sonuna –s veya –es takısı eklenir.
Artikeli der olan ve çoğulda sonlarına bir –n, veya –en takısı gelen isimlerde kullanılan ein belirsiz artikeli ismin in-haline sokulurken ise: Ein, eines şekline sokulduktan sonra kendisinden sonra gelen ismin sonuna bir de çoğulda aldığı takı, yani –n veya –en eklenir. Örneğin, “Eines Soldaten (Bir askerin)”.
Artikeli die olanlarda kullanılan Eine belirsiz artikelinde ise ismin in-halinde einer şekline girer ve isim sonuna bir şey almaz.
ein Mann bir adam | eines Mannes bir adamın |
ein Kind bir çocuk | eines Kindes bir çocuğun |
ein Arzt bir doktor | eines Arztes bir doktorun |
eine Frau bir kadın | einer Frau bir kadının |
Kein-Keine ile olumsuz yapılırken Almancada ismin -in hali aşağıdaki gibi olur;
kein Mann bir adam değil | keines Mannes bir adamın değil |
kein Kind bir çocuk değil | keines Kindes bir çocuğun değil |
kein Arzt bir doktor değil | keines Arztes bir doktorun değil |
keine Frau bir kadın değil | keiner Frau bir kadının değil |
Çoğul isimlerin önünde kullanılan keine e-halinde keinen şekline girer. Artikeli der olanlar çoğul olumsuz yapılırken e-haline sokulurken ismin sonuna da –n veya –en eklenir, ismin çoğul şekli -n veya -en ile bitiyorsa gene bu takılar eklenmez. Bu, yukarıdaki tekil isimlerin önünde kullanılan keine ile karıştırılmamalıdır.
Keine Lehrer Öğretmenler değil | Keiner Lehrern Öğretmenlerin değil |
Keine Jungen Çocuklar değil | Keiner Jungen Çocukların değil |
Almancada İsmin -İn Hali Örnekleri
Das sind die Bilder der Freunde. Bunlar arkadaşların resimleridir. | |
Das sind die Fenster des Hauses. Bunlar evin pencereleridir. | |
Das ist der Lehrer der Kinder. Bu çocukların öğretmenidir. | |
Das Buch des Schülers ist schön. Öğrencinin kitabı güzeldir. | |
Die Mappe des Kindes ist alt. Çocuğun çantası eskidir. |
Almancada İsmin -İn Hali: Not
Bir isim tamlamasının Türkçesiyle Almancası arasında iki önemli fark vardır.
Birincisi, Türkçe bir tamlamada ilk yerde bulunan isim bunun Almancasında ikinci yerde bulunur. Örneğin, “adamın şapkası” tamlamasının Almancası “der Hut des Mannes” şeklinde olur.
İkinicisi, Türkçe tamlamada ikinci yerde bulunan ismin sonuna bir -ı veya -i eklenmesine karşılık bu ismin Almancası yalın halde bulunur. Örneğin, “Kadının kitabı” derken “kitap” kelimesinin sonuna bir “ı” eklenmekte, bunun Almancası das Buch ise hiç değişmeden aynen, yalın halde kullanılmaktadır.
Tamlayan durumu olan ismin -in hali konuşma dilinden ziyade yazı dilinde yaygın kullanılır. Konuşma dilinde tamamen aynı anlamı sağlayan von + ismin -e hali kullanılır. İsmin e-hali Almancada en çok kullanılan hal çeşididir.
Ayrıca, fiili ikinci yere getirmek için isim tamlamasını meydana getiren iki isim birbirinden ayrılamaz, ikisi de yanyana bulunmalıdır.
das Buch des Lehrers öğretmenin kitabı |
das Buch des Kindes çocuğun kitabı |
das Buch der Schülerin kız öğrencinin kitabı |
die Bücher der Freunde arkadaşların kitapları |
3 Yorum