Almancada Sıfat Çekimi (Adjektivdeklination)

Bu dersimizde Almancada sıfat çekimi olarak bilinen Adjektivdeklination konusuna detaylarıyla değineceğiz.

Bilindiği üzere sıfatlar, bir ismi miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türüne denir.

Almancada Sıfat Çekimi

Sıfatlar Almancada ismin önünde ve artikel ile isim arasında yer alır. Almancada Adjektivdeklination olarak adlandırılan sıfat çekimi, çekim sırasında çeşitli ekler aldığı için anlaşılması oldukça güç bir konudur.

Bu zorluğun en büyük nedenlerinden biri, ismin belirli ve belirsiz artikelinin çeşidine, tekil ya da çoğul oluşuna, ismin durumuna, belirsiz artikelin olumsuzluğuna, artikel olmamasına bağlı olarak farklı çekim ekleri alabilmesidir.

Sıra sıra bu durumlardaki sıfat çekimlerini inceleyelim:

Belirli Artikellerde Sıfat Çekimi

Sıfatlar belirli artikelli isimlerle beraber çekimlenirken -e ya da -en eki alırlar.

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	der reiche Onkel Zengin amca	die alte Tante Yaşlı teyze	das kleine Kind Küçük çocuk	die kleinen Kinder Küçük çocuklar
Akkusativ -İ Hali	den reichen Onkel Zengin amcayı	die alte Tante Yaşlı teyzeyi	das kleine Kind Küçük çocuğu	die kleinen Kinder Küçük çocukları
Dativ -E Hali	dem reichen Onkel Zengin amcaya	der alten Tante Yaşlı teyzeye	dem kleinen Kind Küçük çocuğa	den kleinen Kinder Küçük çocuklara
Genitiv -İn Hali	des reichen Onkels Zengin amcanın	der alten Tante Yaşlı teyzenin	des kleinen Kindes Küçük çocuğun	der kleinen Kinder Küçük çocukların

Bu iki ekten, yani sıfatın çekim eki olarak -e mi yoksa -en mi olacağına dair şöyle bir ipucudan yararlanılabilir:

• Yukarıdaki tabloda da fark edileceği üzere, tekil haldeki artikellerin hal çekimlerindeki değişmeye bakarak -e veya -en eki alacağı tespit edilebilir. Eğer değişme varsa (siyah ile gösterilenler) sıfat –en çekim ekini almaktadır. Değişme yok ise sıfat –e çekim ekini kalmaktadır.

• Çoğul durumlarda sıfatın aldığı çekim eki ise hal durumları fark etmeksizin –en eki olmaktadır.

Aldığı eklere göre tablolaştırırsak:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	-e	-e	-e	–en
Akkusativ -İ Hali	–en	-e	-e	–en
Dativ -E Hali	–en	–en	–en	–en
Genitiv -İn Hali	–en	–en	–en	–en

Belirli artikellerdeki sıfat çekimi yaparken kurala uymayan bazı istisnalar da bulunmaktadır.

• -el ile biten sıfatlarda (dunkel, edel vb…) sıfat çekim eki geldiğinde -e harfi düşer (die dunkle Nacht, die edlen Menschen).
• Sonu -er ya da -en ile biten bazı sıfatlarda (teuer, offen vb…) sıfat çekim eki yapıldığında -e harfi düşer (das teure Auto, die offne Tür).

Sıfatların Çekim Eki Almadığı Durumlar

Sıfatların çekim eki almadığı durumlar da bulunmaktadır. Bu durumlar sırasıyla:

• Yabancı dillerden alınan -a, -e ile biten sıfatlar çekim eki almaz.

🔊 beige	bej
🔊 lila	açık mor
🔊 prima	mükemmel
🔊 rosa	pembe

• Şehir ya da ülke adlarından yapılan sıfatlar ek almaz:

🔊 zum Berliner Flughafen	Berlin hava limanına
🔊 der Hamburger Hafen	Hamburg limanı
🔊 in der Münchner U-Bahn	Münih metrosunda
🔊 der Schweizer Käse	İsviçre peyniri

Sıfatlarla Beraber Belirli Artikel gibi Çekimlenen Zamirler

Aşağıdaki tabloda sıfatlarla beraber belirli artikel gibi çekimlenen zamirler listelenmiştir:

Eril	Dişil	Nötr	Çoğul	Anlamı
dieser	diese	dieses	diese	bu, şu, o
jener	jene	jenes	jene	diğer, öteki
jeder	jede	jedes	alle	hepsi
mancher	manche	manches	manche	bazı
solcher	solche	solches	solche	şöyle, böyle
welcher	welche	welches	welche	hangi
derjenige	diejenige	dasjenige	diejenigen	o (kimse, şey)
derselbe	dieselbe	dasselbe	dieselben	aynı

Belirsiz Artikel ile Sıfat Çekimi

Sıfatların belirsiz artikellerle çekimi, belirli artikellerle yapılan çekime büyük oranda benzer. Örneğin belirsiz artikelin değişikliğe uğradığı hal durumlarında sıfatlara -e yerine -en çekim eki gelir.

Farklı olduğu nokta ise -e eki almak yerine -er, -es eklerini alabilmeleridir. Bu ekler artikellerindeki sondan tespit edilebilir.

der –> -er, die –> -e, das –> -es

Aşağıdaki tabloda fark edileceği üzere, belirsiz artikellerin hal durumlarında değiştiği yerlerde (koyu ile gösterilmiş) sıfatlar -en çekim ekini alırken, değişmediği durumlarda ise belirli artikellerindeki ekleri almıştır:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr
Nominativ Yalın Hal	ein reicher Onkel Zengin bir amca	eine alte Tante Yaşlı bir teyze	ein kleines Kind Küçük bir çocuk
Akkusativ -İ Hali	einen reichen Onkel Zengin bir amcayı	eine alte Tante Yaşlı bir teyzeyi	ein kleines Kind Küçük bir çocuğu
Dativ -E Hali	einem reichen Onkel Zengin bir amcaya	einer alten Tante Yaşlı bir teyzeye	einem kleinen Kind Küçük bir çocuğa
Genitiv -İn Hali	eines reichen Onkels Zengin bir amcanın	einer alten Tante Yaşlı bir teyzenin	eines kleinen Kindes Küçük bir çocuğun

Benzer şekilde aldığı eklere göre tablolaştırırsak:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr
Nominativ Yalın Hal	-er	-e	-es
Akkusativ -İ Hali	–en	-e	-es
Dativ -E Hali	–en	–en	–en
Genitiv -İn Hali	–en	–en	–en

Olumsuz Belirsiz Artikel (kein) Sıfat Çekimi

Belirsiz artikellerin olumsuzu olan kein ile çekimi de tıpkı belirsiz artikeldeki gibi çekimlenir. Yalnızca çoğul belirsiz artikel olmasına dikkat ediniz (çoğullar her halükarda -en çekim eki alır).

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	kein reicher Onkel	keine alte Tante	kein kleines Kind	keine kleinen Kinder
Akkusativ -İ Hali	keinen reichen Onkel	keine alte Tante	kein kleines Kind	keine kleinen Kinder
Dativ -E Hali	keinem reichen Onkel	keiner alten Tante	keinem kleinen Kind	keinen kleinen Kinder
Genitiv -İn Hali	keines reichen Onkels	keiner alten Tante	keines kleinen Kindes	keiner kleinen Kinder

Benzer şekilde aldığı eklere göre tablosunu ekleyelim:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	-er	-e	-es	–en
Akkusativ -İ Hali	–en	-e	-es	–en
Dativ -E Hali	–en	–en	–en	–en
Genitiv -İn Hali	–en	–en	–en	–en

Sıfatların Artikelsiz Çekimi

Sıfatlar herhangi bir artikel olmadan da çekimlenebilir. Bu çekim belirli artikelin sıfatsız çekimiyle benzerlik gösterir. Tek fark ismin -in hali olan Genitiv çekiminde der ve das artikellerine gelen -es çekim eki yerine -en çekim ekinin gelmesidir:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	reicher Onkel Zengin amca	alte Tante Yaşlı teyze	kleines Kind Küçük çocuk	kleine Kinder Küçük çocuklar
Akkusativ -İ Hali	reichen Onkel Zengin amcayı	alte Tante Yaşlı teyzeyi	kleines Kind Küçük çocuğu	kleine Kinder Küçük çocukları
Dativ -E Hali	reichem Onkel Zengin amcaya	alter Tante Yaşlı teyzeye	kleinem Kind Küçük çocuğa	kleinen Kinder Küçük çocuklara
Genitiv -İn Hali	reichen Onkels Zengin amcanın	alter Tante Yaşlı teyzenin	kleinen Kindes Küçük çocuğun	kleiner Kinder Küçük çocukların

Benzer şekilde aldığı eklere göre tablosunu ekleyelim:

Hal Durumu	Eril	Dişil	Nötr	Çoğul
Nominativ Yalın Hal	-er	-e	-es	–e
Akkusativ -İ Hali	–en	-e	-es	–e
Dativ -E Hali	–em	–er	–em	–en
Genitiv -İn Hali	–en	–er	–en	–er