Almancada Sıfat Çekimi (Adjektivdeklination)
Bu dersimizde Almancada sıfat çekimi olarak bilinen Adjektivdeklination konusuna detaylarıyla değineceğiz.
Bilindiği üzere sıfatlar, bir ismi miktar, sıra, konum, renk, biçim, bıraktığı izlenim gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden kelime türüne denir.
Almancada Sıfat Çekimi
Sıfatlar Almancada ismin önünde ve artikel ile isim arasında yer alır. Almancada Adjektivdeklination olarak adlandırılan sıfat çekimi, çekim sırasında çeşitli ekler aldığı için anlaşılması oldukça güç bir konudur.
Bu zorluğun en büyük nedenlerinden biri, ismin belirli ve belirsiz artikelinin çeşidine, tekil ya da çoğul oluşuna, ismin durumuna, belirsiz artikelin olumsuzluğuna, artikel olmamasına bağlı olarak farklı çekim ekleri alabilmesidir.
Sıra sıra bu durumlardaki sıfat çekimlerini inceleyelim:
Belirli Artikellerde Sıfat Çekimi
Sıfatlar belirli artikelli isimlerle beraber çekimlenirken -e ya da -en eki alırlar.
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | der reiche Onkel Zengin amca | die alte Tante Yaşlı teyze | das kleine Kind Küçük çocuk | die kleinen Kinder Küçük çocuklar |
| Akkusativ -İ Hali | den reichen Onkel Zengin amcayı | die alte Tante Yaşlı teyzeyi | das kleine Kind Küçük çocuğu | die kleinen Kinder Küçük çocukları |
| Dativ -E Hali | dem reichen Onkel Zengin amcaya | der alten Tante Yaşlı teyzeye | dem kleinen Kind Küçük çocuğa | den kleinen Kinder Küçük çocuklara |
| Genitiv -İn Hali | des reichen Onkels Zengin amcanın | der alten Tante Yaşlı teyzenin | des kleinen Kindes Küçük çocuğun | der kleinen Kinder Küçük çocukların |
Bu iki ekten, yani sıfatın çekim eki olarak -e mi yoksa -en mi olacağına dair şöyle bir ipucudan yararlanılabilir:
- Yukarıdaki tabloda da fark edileceği üzere, tekil haldeki artikellerin hal çekimlerindeki değişmeye bakarak -e veya -en eki alacağı tespit edilebilir. Eğer değişme varsa (siyah ile gösterilenler) sıfat –en çekim ekini almaktadır. Değişme yok ise sıfat –e çekim ekini kalmaktadır.
- Çoğul durumlarda sıfatın aldığı çekim eki ise hal durumları fark etmeksizin –en eki olmaktadır.
Aldığı eklere göre tablolaştırırsak:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | -e | -e | -e | –en |
| Akkusativ -İ Hali | –en | -e | -e | –en |
| Dativ -E Hali | –en | –en | –en | –en |
| Genitiv -İn Hali | –en | –en | –en | –en |
Belirli artikellerdeki sıfat çekimi yaparken kurala uymayan bazı istisnalar da bulunmaktadır.
- -el ile biten sıfatlarda (dunkel, edel vb…) sıfat çekim eki geldiğinde -e harfi düşer (die dunkle Nacht, die edlen Menschen).
- Sonu -er ya da -en ile biten bazı sıfatlarda (teuer, offen vb…) sıfat çekim eki yapıldığında -e harfi düşer (das teure Auto, die offne Tür).
Sıfatların Çekim Eki Almadığı Durumlar
Sıfatların çekim eki almadığı durumlar da bulunmaktadır. Bu durumlar sırasıyla:
- Yabancı dillerden alınan -a, -e ile biten sıfatlar çekim eki almaz.
| beige | bej |
| lila | açık mor |
| prima | mükemmel |
| rosa | pembe |
- Şehir ya da ülke adlarından yapılan sıfatlar ek almaz:
| zum Berliner Flughafen | Berlin hava limanına |
| der Hamburger Hafen | Hamburg limanı |
| in der Münchner U-Bahn | Münih metrosunda |
| der Schweizer Käse | İsviçre peyniri |
Sıfatlarla Beraber Belirli Artikel gibi Çekimlenen Zamirler
Aşağıdaki tabloda sıfatlarla beraber belirli artikel gibi çekimlenen zamirler listelenmiştir:
| Eril | Dişil | Nötr | Çoğul | Anlamı |
|---|---|---|---|---|
| dieser | diese | dieses | diese | bu, şu, o |
| jener | jene | jenes | jene | diğer, öteki |
| jeder | jede | jedes | alle | hepsi |
| mancher | manche | manches | manche | bazı |
| solcher | solche | solches | solche | şöyle, böyle |
| welcher | welche | welches | welche | hangi |
| derjenige | diejenige | dasjenige | diejenigen | o (kimse, şey) |
| derselbe | dieselbe | dasselbe | dieselben | aynı |
Belirsiz Artikel ile Sıfat Çekimi
Sıfatların belirsiz artikellerle çekimi, belirli artikellerle yapılan çekime büyük oranda benzer. Örneğin belirsiz artikelin değişikliğe uğradığı hal durumlarında sıfatlara -e yerine -en çekim eki gelir.
Farklı olduğu nokta ise -e eki almak yerine -er, -es eklerini alabilmeleridir. Bu ekler artikellerindeki sondan tespit edilebilir.
der –> -er, die –> -e, das –> -es
Aşağıdaki tabloda fark edileceği üzere, belirsiz artikellerin hal durumlarında değiştiği yerlerde (koyu ile gösterilmiş) sıfatlar -en çekim ekini alırken, değişmediği durumlarda ise belirli artikellerindeki ekleri almıştır:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr |
|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | ein reicher Onkel Zengin bir amca | eine alte Tante Yaşlı bir teyze | ein kleines Kind Küçük bir çocuk |
| Akkusativ -İ Hali | einen reichen Onkel Zengin bir amcayı | eine alte Tante Yaşlı bir teyzeyi | ein kleines Kind Küçük bir çocuğu |
| Dativ -E Hali | einem reichen Onkel Zengin bir amcaya | einer alten Tante Yaşlı bir teyzeye | einem kleinen Kind Küçük bir çocuğa |
| Genitiv -İn Hali | eines reichen Onkels Zengin bir amcanın | einer alten Tante Yaşlı bir teyzenin | eines kleinen Kindes Küçük bir çocuğun |
Benzer şekilde aldığı eklere göre tablolaştırırsak:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr |
|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | -er | -e | -es |
| Akkusativ -İ Hali | –en | -e | -es |
| Dativ -E Hali | –en | –en | –en |
| Genitiv -İn Hali | –en | –en | –en |
Olumsuz Belirsiz Artikel (kein) Sıfat Çekimi
Belirsiz artikellerin olumsuzu olan kein ile çekimi de tıpkı belirsiz artikeldeki gibi çekimlenir. Yalnızca çoğul belirsiz artikel olmasına dikkat ediniz (çoğullar her halükarda -en çekim eki alır).
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | kein reicher Onkel | keine alte Tante | kein kleines Kind | keine kleinen Kinder |
| Akkusativ -İ Hali | keinen reichen Onkel | keine alte Tante | kein kleines Kind | keine kleinen Kinder |
| Dativ -E Hali | keinem reichen Onkel | keiner alten Tante | keinem kleinen Kind | keinen kleinen Kinder |
| Genitiv -İn Hali | keines reichen Onkels | keiner alten Tante | keines kleinen Kindes | keiner kleinen Kinder |
Benzer şekilde aldığı eklere göre tablosunu ekleyelim:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | -er | -e | -es | –en |
| Akkusativ -İ Hali | –en | -e | -es | –en |
| Dativ -E Hali | –en | –en | –en | –en |
| Genitiv -İn Hali | –en | –en | –en | –en |
Sıfatların Artikelsiz Çekimi
Sıfatlar herhangi bir artikel olmadan da çekimlenebilir. Bu çekim belirli artikelin sıfatsız çekimiyle benzerlik gösterir. Tek fark ismin -in hali olan Genitiv çekiminde der ve das artikellerine gelen -es çekim eki yerine -en çekim ekinin gelmesidir:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | reicher Onkel Zengin amca | alte Tante Yaşlı teyze | kleines Kind Küçük çocuk | kleine Kinder Küçük çocuklar |
| Akkusativ -İ Hali | reichen Onkel Zengin amcayı | alte Tante Yaşlı teyzeyi | kleines Kind Küçük çocuğu | kleine Kinder Küçük çocukları |
| Dativ -E Hali | reichem Onkel Zengin amcaya | alter Tante Yaşlı teyzeye | kleinem Kind Küçük çocuğa | kleinen Kinder Küçük çocuklara |
| Genitiv -İn Hali | reichen Onkels Zengin amcanın | alter Tante Yaşlı teyzenin | kleinen Kindes Küçük çocuğun | kleiner Kinder Küçük çocukların |
Benzer şekilde aldığı eklere göre tablosunu ekleyelim:
| Hal Durumu | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
|---|---|---|---|---|
| Nominativ Yalın Hal | -er | -e | -es | –e |
| Akkusativ -İ Hali | –en | -e | -es | –e |
| Dativ -E Hali | –em | –er | –em | –en |
| Genitiv -İn Hali | –en | –er | –en | –er |
