Almancada “Dativ” (İsmin “-e” Hali)
Merhaba arkadaşlar! Bu dersimizde, Almancada en çok kullanılan hal durumu diyebileceğimiz “ismin -e hali” olarak bilinen “Dativ” konusunu anlatacağız.
Almancada İsmin -E Hali
Türkçede, isimlerin aldığı “-e” veya “-a” ekinden bu hali tanırız. Bu ek yer, zaman ve yönelme bildirdiği için yükleme sorulan “kime” ve “neye” sorularına cevap verir. Benzer şekilde, Almancada “Dativ” ile bir eylemin “kime” veya “neye” yapıldığını belirtebiliriz. Ancak Almanca cümlelerde yükleme sorulan “wem (kime)” sorusu bulunmasına rağmen “neye” sorusu yoktur. Bu duruma birazdan değineceğim. Öncelikle isimlerin artikel çekimlerinin “Nominativ” (ismin yalın hali), “Akkusativ” (ismin -i hali) ve bugünkü konumuz olan “Dativ” (ismin -e hali) çekim tablosunu inceleyelim:
Hal | Eril | Dişil | Nötr | Çoğul |
---|---|---|---|---|
Nominativ | der ein kein mein… | die eine keine meine… | das ein kein mein… | die ✖️ keine meine… |
Akkusativ | den einen keinen meinen… | die eine keine meine… | das ein kein mein… | die ✖️ keine meine… |
Dativ | dem einem keinem meinem… | der einer keiner meiner… | dem einem keinem meinem… | den ✖️ keinen meinen… |
Kuru kuruya çekim tablosunu göstermek yerine tablomuzu bir de örnek kullanarak zenginleştirelim ve aradaki farkı daha iyi görelim:
Çekim | Nominativ | Akkusativ | Dativ |
---|---|---|---|
eril | der Hund köpek ein Hund bir köpek kein Hund köpek değil mein Hund benim köpeğim | den Hund köpeği einen Hund bir köpeği keinen Hund köpeği değil meinen Hund benim köpeğimi | dem Hund köpeğe einem Hund bir köpeğe keinem Hund köpeğe değil meinem Hund benim köpeğime |
dişil | die Katze kedi eine Katze bir kedi keine Katze kedi değil meine Katze benim kedim | die Katze kediyi eine Katze bir kediyi keine Katze kediyi değil meine Katze benim kedimi | der Katze kediye einer Katze bir kediye keiner Katze kediye değil meiner Katze benim kedime |
nötr | das Haus ev ein Haus bir ev kein Haus ev değil mein Haus benim evim | das Haus evi ein Haus bir evi kein Haus evi değil mein Haus benim evimi | dem Haus eve einem Haus bir eve keinem Haus eve değil meinem Haus benim evime |
çoğul | die Hunde köpekler keine Hunde köpekler değil meine Hunde benim köpeklerim | die Hunde köpekleri keine Hunde köpekleri değil meine Hunde benim köpeklerimi | den Hunden köpeklere keinen Hunden köpeklere değil meinen Hunden benim köpeklerime |
Almancada, ismin -e halinde bulunan bir nesne “Dativobjekt” olarak adlandırılır. Bu, bir fiilin eylemini alan veya etkileyen nesneyi ifade eder. “Dativobjekt” genellikle bir kişiye, bir yere veya bir şeye yönelik eylemleri ifade eder. Türkçede bu hali “Yönelme hali” olarak adlandırıyoruz. Örneğin:
🇩🇪 Ich gebe dem Mann das Buch.
🇹🇷 (Ben) Adama kitabı veriyorum.
Yeri gelmişken, şunu da belirteyim: Almanca bir cümlede hem “Dativobjekt” (Belirtisiz/Dolaysız Nesne) hem de “Akkusativobjekt” (Belirtili/Dolaylı Nesne) aynı anda bulunabilir. Bu durumda, genellikle “Dativobjekt”, “Akkusativobjekt”ten önce gelir. Yukarıdaki örneğimizi cümlenin öğelerine ayırıp bu durumu inceleyelim.
🇩🇪 Ich gebe dem Mann (Dativobjekt) das Buch (Akkusativobjekt).
🇹🇷 (Ben) Adama (Belirtisiz/Dolaysız Nesne) kitabı (Belirtlili/Dolaylı Nesne) veriyorum.
Yukarıdaki tablomuzda, Almancada “Dativ” halinde bir nesnenin artikel değişimini göstermiştik. Ancak belirtmek isterim ki, Almancada zayıf çekimli olarak adlandırılan bazı eril isimler çekimlenirken ayrıca bazı çekim ekleri de alırlar. Bu durum can sıkıcı olabilir, ancak pratik bir yol var: Kelimeyi çoğul haliyle birlikte öğrenmek. Zira zayıf çekimli eril isimler, çoğul hale getirildiklerinde dişil isimlere özgü “-(e)n” çoğul eki alırlar. Aslında bu şekilde olan kelime sayısı çok azdır. Bunlara denk geldiğinizde kafanız karışmasın diye bu bilgiyi paylaşmak istedim.
Bu tarz isimler sadece “Dativ”de değil Akkusativ ve Genitiv halde de bu çekim eklerini alırlar. Örneğin, “der Soldat” (asker) kelimesi bu özelliğe sahiptir ama “der Hund” (köpek) kelimesi bu özelliğe sahip değildir. Aşağıdaki tabloyu inceleyince ne demek istediğimi daha iyi anlayacaksınız.
Hal | Eril | Çoğul |
---|---|---|
Nominativ | der Hund köpek der Soldat asker | die Hunde köpekler die Soldaten askerler |
Akkusativ | den Hund köpeği den Soldaten askeri | die Hunde köpekleri die Soldaten askerleri |
Dativ | dem Hund köpeğe dem Soldaten askere | den Hunden köpeklere den Soldaten askerlere |
Yukarıdaki tabloda, “Hund” kelimesi kuvvetli çekime sahip olduğu için kelimenin kendisi herhangi bir çekim ekine maruz kalmamaktadır. Ancak “Soldat” zayıf çekimli bir kelime olduğu için çoğul halinde aldığı “-(e)n” ekini tekilde de almaktadır.
“Dativobjekt”i Cümlede Nasıl Tespit Ederim?
Peki, her şey güzel ama cümlede “Dativobjekt”i nasıl tanıyacağım? Yani, ismin -e halinde kullanıldığını nasıl anlayacağım? Almanca bir cümlede ismin -e halini bulmak için yükleme “neye” ve “wem” (kime) sorularını sorarız. Ancak Türkçede nesneler için “neye” sorusunu sorarak bulduğumuz dolaylı tümlecinin Almancada bir karşılığı yoktur. Bu da demektir ki, Almancada “Dativobjekt” ancak kişilerden bahsederken “kime” sorusuna cevap verir. Örneğin:
🇩🇪 Ich gebe dem Mann(Dativobjekt) das Buch(Akkusativobjekt). (wem?)
🇹🇷 (Ben) Adama(Belirtisiz/Dolaysız Nesne) kitabı(Belirtlili/Dolaylı Nesne) veriyorum. (kime?)
Almanca öğrenmeye yeni başlamışsanız, Türkçesinde ismin “-e” hali kullanılmışsa Almanca karşılığında da Dativobjekt vardır şeklinde bir yaklaşım benimseyebilirsiniz. Ancak bu yaklaşımı çok tavsiye etmiyorum. Bunun yerine, şu noktaları öğrenmenizi öneririm:
1. Almancada bazı fiiller doğası gereği yalnızca ismin “-e” halinde kullanılır. Yani nesne olarak alsa alsa “Dativobjekt” alır. Bu fiilleri öğrenmenizi tavsiye ederim. Verben mit Dativ olarak adlandırılan bu fiillerden yaygın kullanılanları ezberlemeniz faydanıza olacaktır. Örneğin, “helfen” (yardım etmek) fiili Dativobjekt gerektirir:
🇩🇪 Ich helfe dem Mann
🇹🇷 Adama yardım ediyorum.
2. Almancada bazı edatlar yalnızca ismin “-e” halinde kullanılır. Präpositionen mit Dativ (as, von, zu, seit, nach, ab, aus, mit, bei, gegenüber) olarak adlandırılan bu edatları öğrenmenizi tavsiye ederim.
🇩🇪 Ich bin bei dem Arzt.
🇹🇷 Doktorun yanındayım.
🇩🇪 Ich gehe mit meinem Freund ins Kino.
🇹🇷 Arkadaşımla sinemaya gidiyorum.
🇩🇪 Nach der Schule gehe ich nach Hause.
🇹🇷 Okuldan sonra eve gidiyorum.
🇩🇪 Ich gehe zu der Schule.
🇹🇷 Okula gidiyorum.
🇩🇪 Ich wohne seit einem Jahr in diesem Haus.
🇹🇷 Bu evde bir yıldır yaşıyorum.
3. “Dativ”, cinsiyetlerine ve sayılarına bağlı olarak sadece isimlerde değil zamirlerde de gösterilir. Bu çekimler için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
Şahıs Zamiri | Nominativ | Dativ |
---|---|---|
Ben | ich | mir |
Sen | du | dir |
O (Eril) | er | ihm |
O (Dişil) | sie | ihr |
O (Nötr) | es | ihm |
Biz | wir | uns |
Siz | ihr | euch |
Onlar | sie | ihnen |
Siz (resmi) | Sie | Ihnen |
🇩🇪 Sie zeigen ihm den Weg.
🇹🇷 Ona yolu gösteriyorlar.
🇩🇪 Er bringt mir einen Kaffee.
🇹🇷 Bana bir kahve getiriyor.
🇩🇪 Sie erzählt uns eine Geschichte.
🇹🇷 Bize bir hikaye anlatıyor.
🇩🇪 Ich gebe dir das Buch.
🇹🇷 Kitabı sana vereceğim.
4. Almanca cümlelerde “Dativobjekt”, “Akkusativobjekt”ten önce gelir. Ancak, kelime sırası çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bakınız:
🇩🇪 Ich gebe dem Kind (Dativobjekt) den Ball (Akkusativobjekt).
🇹🇷 Çocuğa topu veriyorum.
Ancak bazen vurguya veya belirli bir kelimeyi öne çıkarmak isteğine bağlı olarak sıra değişebilir. Aynı cümleyi vurgu topun üzerinde olacak şekilde aşağıdaki gibi yazabiliriz:
🇩🇪 Den Ball (Akkusativobjekt) gebe ich dem Kind (Dativobjekt).
🇹🇷 Topu çocuğa veriyorum.
❗ Almancada, “Dativobjekt” ve “Akkusativobjekt” şahıs zamirleriyle kullanıldığında, sıralama için daha katı kurallar geçerlidir. Şahıs zamirleri kullanıldığında, “Akkusativobjekt” “Dativobjekt”ten önce gelir. Örneğin:
🇩🇪 Ich gebe ihn (Akkusativobjekt) ihr (Dativobjekt).
🇹🇷 Onu ona veriyorum.
🇩🇪 Sie zeigt es (Akkusativobjekt) ihm (Dativobjekt).
🇹🇷 Onu ona gösteriyor.
ismin -e halinde hata var sanki
der yerine den olacaktı değil mi?
Biraz detay verir misiniz? İsmin -e halinde yalın halde artikeli die olanlar der olur, örneğin die Blume –> der Blume gibi
Ismin e halindeki hata Su Plural die deki die Blumen der olarak yazilmis den olarak yazilmasi gerekiyordu
Uyarı için teşekkürler, hemen düzeltiyorum
teşekkürler çabanız için
Öncelikle türkçeden almanca öğrenenler için bu site çok sade anlaşılır olmuş. İlgililere teşekkürlerimi sunarım. Takıldığım her konuda ilk başvurduğum kaynak. Ein soldat dativ olunca neden einem soldaten olmuş. Ein soldat olmasi gerekmiyor mu?
Merhabalar. Övgü dolu sözleriniz için teşekkürler. Dativ olduğu için belirli artikel der –> dem oluyor haliyle belirsiz artikel halinde ein –> einem oluyor
Merhabalar,
bence çok güzel özetlemişsiniz nacizane tavsiyem konu anlatımından sonra bununla alakalı test veya uygulamalar pekiştirme açısından çok faydalı olur. Konunun bitimine yönlendirmeli bağlantı koyarsanız çok uğraştırıcı da olmaz.
İyi çalışmalar dilerim.
Merhabalar. Aslında çok doğru bir yere temas ettiniz. Yeni güncellemelerimizde her bir konu için testlerin ekleneceğini yapılacaklar listemize ekliyorum 🙂
Hocam merhabalar Dativ konusunda Almanca bir cümledeki ismin -e halini bulmak için yükleme (neye) ve “wem” (kime) sorularını ve Wo (nerede) sorusunu da soruyor muyduk?
Wo’yu yazmamışsınızda…
Merhabalar, evet haklısınız, Almanca’da dativ halini belirlemek için kullanılan soru zamirleri arasında “wem” (kime) ve bazı durumlarda “wo” (nerede) da bulunmaktadır. Ancak, “wo” sorusu genellikle yer bildiren edatlarla (örn. in, an, auf, unter) birlikte dativ halinin kullanıldığı durumlarda sorulur. Bu önemli detayı belirtmediğim için özür dilerim. Ayrıca teşekkür ederim geri bildiriminiz için.
Ben teşekkür ederim hocam değerli bilgileriniz için🙏
❤️
merhaba bilgileriniz için teşekkür ederim
dativ çekim örneklerinde die soldaten der soldaten olması gerekmiyor mu? teşekkürler
Merhabalar. Soruyu tam anlayamadım ama Dativ hâlinde çoğul için “den” artikeli kullanılır diyeyim.
meine Hunde nin Türkçesi benin köpeğim değil benim köpeklerim olması gerekmiyor mu?
Evet, çoğul olması gerekiyordu. Uyarı için çok teşekkürler 🙏 hemen düzeltiyorum.
akkusativ possesive artikel maskulinde meinen Hund olmasi gerek miyor mu?
Evet, haklısınız. Hemen düzeltiyorum. Geri bildirim için çok teşekkür ederim. 🙏🙏
Bir Türkçe-İngilizce öğretmeni ve mütercim tercümanlık öğrencisi olarak konu anlatımlarınız bana o kadar yardımcı oldu ki. Ellerinize sağlık, iyi çalışmalar.
Faydalı oluyorsa ne mutlu 🙏🙏🙏