Almancada Dönüşlü Fiiller

Almancada Dönüşlü Fiiller, fiili yapanla (özne), fiilden etki gören, yani yapılan (nesne) aynıdır (tek bir kişi veya eşyadır). Yani özne ile nesne tek bir noktada toplanmıştır. İşi yapanla işten etkilenen aynı kişi olmuştur. Diğer fiillerde ise, yapan ile yapılan ayrı ayrıdır. Bu tip fiillere Türkçede çok az rastlanır. Onun için anlaşılması biraz güçtür.

Almancada Dönüşlü Fiiller: Die Reflexive Verben

Dönüşlü fiil, “dönüşlü zamir” adı verilen sich kelimesi ve bir de asıl fiilden meydana gelir. Dönüşlü zamir sich ve asıl fiil ayrı ayrı yazılırlar. Dönüşlü fiiller sözlüklerde genellikle sich ile birlikte gösterilirler. Yani, yanında sich bulunan bir fiil dönüşlü bir fiildir.

🔊 sich freuen	sevinmek
🔊 sich waschen	yıkanmak
🔊 sich ärgern	sinirlenmek
🔊 sich wundern	şaşırmak
🔊 sich setzen	(bir yere) oturmak
🔊 sich stellen	(gidip) durmak
🔊 sich legen	(bir yere) yatmak

“Dönüşlü” kelimesinden de anlaşılacağı gibi bu çeşit fiillerde yapılan iş, işi yapanla ilgilidir ve işi yapana dönüştürülebilir. Örneğin, “Ben yıkanıyorum.” derken yıkanan kendimdir ve yıkanma işi de kendimle ilgilidir. Ama buna karşılık “Ben bulaşıkları yıkıyorum.” derken yıkanan bulaşıklardır ve yıkanma işi çamaşırlarla ilgilidir. Bu yüzden “yıkamak” dönüşlü bir fiil değildir.

Ayrıca, dönüşlü fiilleri görmek isterseniz “Almancada A1-A2 Seviye Dönüşlü Fiiller” ile “Almancada B1 Seviye Dönüşlü Fiiller” listelerine göz atabilirsiniz

Almancada Dönüşlü Fiillerin Çekimleri

Dönüşlü fiiller de diğer fiiller gibi çekimlenirler. Çekimlenirken diğer fiillerden farklı bir durum göstermezler. Bunların içinde de özel bir durum gösterenleri vardır. Dönüşlü fiillerde değişik olan sadece dönüşlü zamirdir. Bu da şahıslara göre değişir, yani çekimlenir.

Sahıs Zamirleri	Dönüşlü Zamirler
ich	mich
du	dich
er	sich
sie	sich
es	sich
wir	uns
ihr	euch
sie	sich
Sie	sich

Dönüşlü fiillerle esas bilinmesi gereken ise yalnızca i-halinde ve e-halinde kullanılabilmeleridir;

Asıl fiil birinci şahsa göre çekimlenmişse dönüşlü zamirlerin birinci şahsa ait olanı, yani mich, asıl fiil ikinci şahsa göre çekimlenmişse dönüşlü zamirlerin ikinci şahsa ait olanı, yani dich kullanılır.

	Sich freuen – Sevinmek
🔊	ich freue mich seviniyorum
🔊	du freust dich seviniyorsun
🔊	er freut sich seviniyor
🔊	sie freut sich seviniyor
🔊	es freut sich seviniyor
🔊	wir freuen uns seviniyoruz
🔊	ihr freut euch seviniyorsunuz
🔊	sie freuen sich seviniyorlar
🔊	Sie freuen sich seviniyorsunuz

Cümlenin öznesi bir şahıs zamiri değil de tekil bir isim olursa asıl fiilin üçüncü şahısla kullanılan şekli, dönüşlü zamirlerin de yine üçüncü şahısla kullanılan şekli, yani sich cümlede yer alır. özne çoğul bir isim ise asıl fiil hiç değiştirilmeden, mastar halinde kullanılır, dönüşlü zamirlerden de yine sich cümlede kullanılır.

İ-Halinde Dönüşlü Zamirler

Personalpronomen		Reflexivpronomen
ich	ben	mich	kendimi
du	sen	dich	kendini
er/sie/es	o	sich	kendisini
wir	biz	uns	kendimizi
ihr	sizler	euch	kendilerinizi
sie	onlar	sich	kendilerini
Sie	siz	sich	kendinizi

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz. Gördüğümüz gibi dönüşlü zamir eylemi yapan kişiye bağlıdır.

Ich wasche mich.  Ben (kendimi yıkarım) yıkanırım.

Du wäscht dich.  Sen (kendin) yıkanırsın.

Er wäscht sich.  O (kendi) yıkanır.

 Kısaca ismin i-halindeki dönüşlü zamirleri özetlemek gerekirse;

• Dönüşlü eylemler çeviride kullanılmasa da birinin kendine yaptığı eylemleri ifade eder.
• Dönüşlü fiiller haliyle dönüşlü zamirleri kullanır.
• Dönüşlü zamirler eylemi yapan kişi ile uygun olmak zorundadır.
• Dönüşlü zamirler çekimi yapılan fiilden hemen sonra gelir.

Sözlükte dönüşlü fiiller sich ile beraber bulunur ama cümle içerisinde eylemi yapan kişi veya şeye göre sich ilgili şahıs zamirinin dönüşlü zamirini alır. İlgili fiilleri birebir çevirisini görecek şekilde bulamayacaksınız ama siz ne olduğunu anlamalısınız. Aşağıdaki tabloda yaygın kullanılan dönüşlü fiiller üzerinden bu durum gösterilmiştir;

sich anziehen  giyinmek	Birebir çevirisi kendini giydirmek
sich rasieren  tıraş olmak	Birebir çevirisi kendini tıraş etmek
sich beeilen  acele etmek	Birebir çevirisi kendini acele ettirmek
sich konzentrieren  odaklanmak	Birebir çevirisi kendini odaklamak

E-Halinde Dönüşlü Zamirler

Dönüşlü zamirler illa da dönüşlü fiillerle kullanılacak değil. Bir cümlede, dönüşlü zamirler dolaylı veya dolaysız nesne olarak da kullanılabilir. Dolaysız nesne olduklarında yukarıda anlattığımız gibi belirtme (ismin i-hali) durumundadırlar. Ancak dolaylı nesne olduklarında ise yönelme durumunda (ismin e-halindeki sözcük) kullanılırlar. Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.

Personalpronomen		Reflexivpronomen
ich	ben	mir	kendime
du	sen	dir	kendine
er/sie/es	o	sich	kendisine
wir	biz	uns	kendimize
ihr	sizler	euch	kendilerinize
sie	onlar	sich	kendilerine
Sie	siz	sich	kendinize

Yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere birinci ve ikinci tekil şahıs zamiri olan “Ich” ve “du” dışında dönüşlü zamirler her iki durumda da aynıdır. Bir dönüşlü zamiri her iki hal durumunda da görmek için örnekleri inceleyiniz;

Belirtme durumu:	Ich wasche mich.  Ben (kendim) yıkanırım.
Yönelme durumu:	Ich wasche mir die Haare. Ben saçı kendim yıkarım.

Türkçe çevirilerde birebir bir çeviri olmaması kafa karışıklığı yarabilir. E-halindeyken ekstra bir nesne geldiğini tüyo yapabilirsiniz.

Önemli bir not vermek istiyorum: Dolaylı nesne eylemin sonucundan “etkilenen” şeydir. Bir dolaylı nesne olarak, yönelme durumundaki bir dönüşlü zamirin eylemi yapan şey ile uyumlu olması gerekmez. İlgili zamir sadece eylemin alıcısını gösterir. Aşağıdaki örneği inceleyin.

Ich putze mir die Zähne.  Ben dişlerimi fırçalıyorum.

Er gibt dir ein Stück Schokolade. O sana bir parça çikolata veriyor.

 Kısaca genel bir özetleme yapmak gerekirse;

• Dönüşlü zamirler cümlenin dolaylı ya da dolaysız nesnesidir.
• Bir dönüşlü zamir cümlenin dolaylı nesnesi olduğunda yönelme yani e-alindedir.
• Yönelme durumundaki dönüşlü zamir bize bir eylemin alıcısını gösterir.

Almancada Dönüşlü Fiiller ve Örnek Cümleler

🔊	Ich setze mich auf den Stuhl. Sandalyeye oturuyorum.
🔊	Sie wundern sich sehr. Çok şaşırıyorsunuz.
🔊	Sie ärgern sich. Kızıyorlar.
🔊	Du freust dich Seviniyorsun
🔊	Karoline wäscht sich jeden Tag. Karoline hergün yıkanır.
🔊	Der Lehrer sitzt neben dem Schrank. Öğretmen dolabın yanında oturuyor

Dönüşlü Fiillerde Emir Hali

Bunlar emir haline getirilirken asıl fiil, diğer fiillerde olduğu gibi emir şekillerine girer, dönüşlü zamir de şahıslara göre değişir.

	Sich freuen	Sevinmek
du	Freue dich!	Sevin!
ihr	Freut euch!	Sevinin!
Sie	Freut Sie sich!	Sevininiz!

	Sich setzen	Oturmak
du	Setze dich!	Otur!
ihr	Setzt euch!	Oturun!
Sie	Setzen Sie sich!	Oturunuz!

Olumsuz emir yukarıdaki şekillerin sonuna bir nicht ekleyerek yapılır.

	Sich freuen	Sevinmek
du	Freue dich nicht!	Sevinme!
ihr	Freut euch nicht!	Sevinmeyin!
Sie	Freut Sie sich nicht!	Sevinmeyiniz!

Dönüşlü Fiillerle Soru Yapmak

İçinde dönüşlü bir fiil bulunan bir cümle bu dönüşlü fiili başa getirmek suretiyle soru haline konur. Bu tip sorular dönüşlü zamirin yeri bakımından iki türlü olur;

1- Cümlenin öznesi bir şahıs zamiri ise, cümle soru yapılınca başa gelen fiilden sonra özne olan bu şahıs zamiri ve bundan sonra da dönüşlü zamir gelir. Eğer soru kelimesi kullanılıyorsa en başa o konur.

🔊	Ich wasche mich jeden Morgen. Her sabah yıkanıyorum.
🔊	Wasche ich mich jeden Morgen? Her sabah yıkanıyor muyum?
🔊	Er setzt sich auf den Stuhl. Sandalyeye oturuyor.
🔊	Setzt er sich auf dien Stuhl? Sandalyeye oturuyor mu?
🔊	Warum freut er sich sehr? O niçin çok seviniyor?

2-Cümlenin öznesi bir şahıs zamiri değil de herhangi bir tekil veya çoğul isimse soru cümlesinde kelimelerin dizilişi farklıdır. Gene önce asıl fiil gelir, ama bundan sonra özne olan isim değil de cümledeki dönüşlü zamir yer alır, özne olan isim bu dönüşlü zamirden sonra gelir. Eğer soru kelimesi kullanılıyorsa en başa o konur.

🔊	Der Vater setzt sich auf das Sofa. Baba kanapenin üstüne oturuyor.
🔊	Setzt sich der Vater auf das Sofa? Baba kanapenin üstüne oturuyor mu?
🔊	Mein Bruder wäscht sich heute nicht. Erkek kardeşim bugün yıkanmıyor.
🔊	Wäscht sich mein Bruder heute nicht? Erkek kardeşim bugün yıkanmıyor mu?
🔊	Warum stellen sich die Kinder vor die Tür? Çocuklar niçin kapının önüne gidip duruyorlar?