Almancada Artikeller (der – die – das | ein – eine)

Bu dersimizde, Almancada artikeller hakkında detaylı bir konu anlatımı yaptık. Ders boyunca, artikellerin kullanım mantığına dair faydalı olacak bazı bilgiler verilmiştir. Umuyoruz ki dersin sonunda, “Almancada artikeller ne işe yarar?” sorusuna cevap bulabileceksiniz.

Almancada Artikeller

Almancada artikeller, cümle içinde bir ismin “cinsiyetini”, “tekilliğini ve çoğulluğunu”, “hangi hal durumunda bulunduğunu” ve “bilinirliğini” ifade etmek için kullanılır.

Artikeller en basit tanımıyla bir ismin bilinen olup olmadığını, karşımızdaki kişiye hangi ismi kast ettiğimizi anlatmak için kullanılır.

Bu bilinirliği anlatmak adına bir arkadaşınızla sohbet ettiğinizi farz etmenizi istiyorum. Arkadaşınıza “Benim arabam bozuldu” gibi bir cümle kurduğunuz zaman arkadaşınızın aklına “herhangi bir araba” imajı yerine sizin arabanızın imajı gelir. Neden, çünkü arabanızı biliyordur da ondan. İşte Almancada artikeller de bahsi geçen isim hakkındaki bilinirliğe vurgu yapmak için kullanılır.

Arkadaşımızla konuşmamızı devam ettirelim; Bir araba gördüm. (Malum, o) Araba kırmızı renkliydi”. Bu örnekte, parantez içindeki “malum” veya “o” kelimesiyle Almancada kullanılan artikellerin görevini ifade ediyoruz diyebiliriz. Fark edileceği üzere bir isim tekrar bahsedileceği zaman sahip olduğu bilinirliği ifade etmek için belirli artikeli ile kullanılmıştır.

Ancak Türkçe cümlelerde, bilinirlik anlaşıldığı için bu tür kelimeleri kullanmamız gerekmez. Bununla birlikte, Almancada artikeller kullanmak zorunludur.

Konuyu fazla uzatmadan Almancada artikellerin çeşitlerinden bahsedelim. Almanca artikeller, “belirli ve belirsiz artikeller” olmak üzere ikiye ayrılır. Belirli artikellerin mantığını anlamak belirsiz artikellerin mantığını anlamayı ziyadesiyle kolaylaştıracaktır.

• ⭐ Belirli artikeller (der bestimmte Artikel):
  • “der” eril cinsiyet için
  • “die” dişi cinsiyet ve çoğul için
  • “das” nötr cinsiyet için
• ⭐ Belirsiz artikeller (der unbestimmte Artikel):
  • “ein” eril ve neutrum cinsiyet için
  • “eine” dişi cinsiyet için

Almancada artikeller ile ismin hangi hal durumunda olduğu da anlatılmaktadır ve bu yüzden önemi daha da artmaktadır. Artikeller hal durumlarında kullanılırken çeşitli çekimlere maruz kalmaktadır. Aşağıdaki tabloda Almancadaki hal durumları ve artikellerin çekimleri gösterilmiştir:

Hal	eril	dişil	nötr
Nominativ (İsmin yalın hali)	der ein	die eine	das ein
Akkusativ (İsmin -i hali)	den einen	die eine	das ein
Dativ (İsmin -e hali)	dem einem	der einer	dem einem
Genitiv (İsmin -in hali)	des eines	der einer	des eines

Almancada Belirli Artikeller (der, die, das)

Varlıkların adlandırılmasını sağlayan kelimelere isim denir. Bu demektir ki “Elma, kitap, sandalye, şapka, Shakira” kelimeleri birer isimdir.

Anlayacağınız üzere isimler sayesinde, canlı, cansız bütün varlıklar, kavramlar karşılanabilmekte ve onları birbirimize ifade edebilmekteyiz. Böylece birisine kuş dediğimiz zaman o kümeye ait bir imge belirmekte ve bu da iletişimi kolaylaştırmaktadır.

Şimdi gelelim “Almancada belirli artikeller nelerdir ve ne işe yararlar?” onu incelemeye. Bildiğiniz üzere Almancada isimler Türkçeden farklı olarak birtakım farklı özelliklere sahiptir. Bunlardan ilki cümlenin neresinde ve hangi tür isim olursa olsun büyük harfle yazılmasıdır.

İkincisi ve belki de en önemli farkı ise isimlerin birer dil bilgisel cinsiyetlere sahip olmalarıdır. Almancada eril, dişil ve nötr olmak üzere üç farklı dil bilgisel cinsiyet bulunmaktadır ve bunlar artikeller vasıtasıyla isimlere atanırlar:

Eril	➡️	der
Dişil	➡️	die
Nötr	➡️	das

Daha öncede belirttiğimiz gibi Almancada bütün isimler büyük harfle yazılır ve önlerine “der, die, das” artikellerinden biri gelir. Bu üç kelimenin Türkçe bir karşılığı yoktur ve zaten tercüme edilmezler de.

Bu yüzden artikelleri önünde bulundukları ismin bir parçası gibi düşünebiliriz. Her ne kadar belirli artikeller için atanan bir çeviri olmasa da, “malum, o” gibi çevirilerle cümle içindeki kullanımı anlatan anlamlarla ifade edilebiliriz. Örneğin, “Das Auto ist kaputt” cümlesini Türkçeye “Araba bozuk” diye çevirmek yerine “malum (o) araba bozuk“ şeklinde çevirirsek bozulan arabanın bilinirliğine vurgu yapmış oluruz.

Zaten vazifeleri de ilgili ismin bilinen ve belirli olduğunu yani tanımlı olduğunu göstermektir. Bundan dolayıdır ki artikellere ayrıca tanımlık da denilmektedir. İngilizcedeki “the” artikeli ile bu açıdan bir benzerlik gösterdiğini söyleyebiliriz.

Yani biz Türkçede bir ismi belirli, bilinen olduğunu belirtmek için sezgiye dayanan bir anlayışa sahip olduğumuz için Almanca öğrenirken bu durum bize garip gelmektedir.

Bir poşetin içinden elma aldığınızı ve bu elmayı ısırdığınızı düşünün. Bu elmanın lezzetli olduğunu söylerken poşetin içindeki diğer elmaları kast etmediğinizi, ısırdığınız elmayı belirtmek için sadece “elma güzeldi” deriz. Ancak Almancada bu durum belirli artikel kullanmadan anlatamayız.

Bu üç belirli artikel vasıtasıyla Almancadaki isimlere cinsiyet atadığını söylemiştik. Bir ismi öğrenirken muhakkak onun artikelini yani önüne der, die, das kelimelerinden hangisinin geldiğini de öğrenmek gerekir.

Ayrıca Almancada kelime ezberi yaparken isimlerin sahip oldukları çoğul ekini de öğrenmek ilerleyen gramer konularında ziyadesiyle kolaylık sağlayacaktır.

TEKİL	➡️	ÇOĞUL
Eril (der)	➡️	die
Dişil (die)	➡️	die
Nötr (das)	➡️	die

Almancada isimlerin çeşitli sözlüklerden anlamlarına bakarken sahip oldukları artikelleri farklı şekillerde ifade edildiğini görmüşsünüzdür.

der	➡️	m	r
die	➡️	f	e
das	➡️	n	s

Yukarıdaki tabloyu yorumladığımızda; “m= maskulin (männlich)”, “f= feminin (weiblich)”, “n= neutral (sächlich)” ve “r= der, e= die, s= das” ifade ettiği görülecektir.

Almancada isim olan her şeyin bir artikeli vardır ve hangi isme hangi artikelin geldiği bazı durumlarda tahmin edilebilirler.

Artikeli Der Olan İsimler (Eril İsimler)

⭐ Cinsiyeti erkek olan canlıların büyük çoğunluğu

der Mann der Löwe der Hahn

adam aslan horoz

⭐ Günler

der Mittwoch der Sonnabend der Dienstag

çarşamba cumartesi salı

⭐ Aylar

der Mai der Juni der Februar

mayıs haziran şubat

⭐ Mevsimler

der Sommer der Winter der Herbst der Frühling

yaz kış sonbahar ilkbahar

⭐ Yönler

der Süden der Norden der Westen der Osten

güney kuzey batı doğu

⭐ Hava olaylarının büyük çoğunluğu

der Wind der Taifun der Frost der Regen der Schnee der Sturm der Tau der Hagel

rüzgar tayfun don yağmur kar fırtına çiy dolu

⭐ Araba markaları

der Audi der BMW der Polo der Rolls-Royce

Audi BMW Polo Rolls-Royce

⭐ Bitki bazlı içeceklerin büyük çoğunluğu

der Kaffee der Tee der Saft

kahve çay meyve suyu

⭐ Alkollü içeceklerin büyük çoğunluğu

der Cocktail der Wein der Wodka

kokteyl şarap votka

⭐ Neredeyse tüm para birimleri

der Cent der Dollar der Euro

sent dolar avro

⭐ Dağlar ve sıradağların isimleri

der Himalaja der Ätna der Montblanc

Himalaya Etna avro

⭐ Sonu aşağıdaki gibi biten isimler:

-ant	der Konsonant	ünsüz
-ast	der Kontrast	kontrast
-ich	der Teppich	halı
-ig	der Essig	sirke
-ling	der Feigling	korkak
-or	der Motor	motor
-us	der Rhythmus	ritim

Artikeli Die Olan İsimler (dişil isimler)

⭐ Cinsiyeti dişi olan canlıların büyük çoğunluğu

die Frau die Kuh die Tante

kadın inek teyze

❗ Küçültme ekleri olan –chen ve –lein ile biten dişi canlılar artikeli die yerine das alır.

das Fräulein das Mädchen

genç kadın kız

⭐ Uçak, motosiklet ve gemi isimleri

die „Bismarck“ die „Bremen“

⭐ Almanya içindeki nehir isimleri

die Donau die Fulda die Isar

⭐ Sayılar

die Vier die Tausend die Million

dört bin milyon

⭐ Çoğu meyve ismi

die Birne die Kirsche die Erdbeere

armut kiraz çilek

⭐ Sonu aşağıdaki gibi biten isimlerin çok büyük çoğunluğu:

-a	die Villa	Villa
-anz	die Eleganz	zerafet
-ei	die Bücherei	kütüphane
-enz	die Existenz	varoluş
-heit	die Gesundheit	sağlık
-ie	die Biologie	biyoloji
-ik	die Panik	panik
-in	die Lehrerin	(kadın) öğretmen
-keit	die Heiterkeit	neşe
-schaft	die Botschaft	mesaj
-sion	die Explosion	patlama
-sis	die Basis	baz
-tion	die Revolution	devrim
-tät	die Universität	üniversite
-ung	die Bedeutung	anlam

Artikeli Das Olan İsimler (nötr isimler)

⭐ Canlıların yavruları

das Baby das Kind das Lamm

bebek çocuk kuzu

⭐ Kimyasal elementler

das Gold das Kobalt das Zinn

altın kobalt çinko

⭐ Bilimsel birimler

das Ampere das Volt das Watt

Amper Volt Watt

⭐ Alfabenin harfleri

das A das B das Ypsilon

A B Y

⭐ Sinema, cafe, otel gibi yerlerin isimleri

das „Hilton“ das „Roxy“ das „Kranzler“

⭐ Kıtaların, ülkelerin, illerin ve kasabaların adları

das alte Bayern das gärende Afrika das zerstörte Frankfurt

⭐ Fiillerden türetilme isimler

das Essen das Hören das Bellen

Gıda Dinleme Havlama

⭐ Sonu aşağıdaki gibi biten isimlerin çok büyük çoğunluğu:

-chen	das Mädchen	kız
-icht	das Dickicht	bilet
-il	das Ventil	kapak
-it	das Dynamit	dinamit
-lein	das Büchlein	kitapçık
-ma	das Schema	plan
-ment	das Appartement	apartman
-tel	das Viertel	çeyrek
-tum	das Eigentum	mülkiyet
-um	das Album	albüm

Almancada Belirsiz Artikeller (ein, eine)

Bir anlamına gelen ein kelimesi artikel olarak der veya das alan isimlerin önünde ein şeklinde bulunur. Ein kelimesi artikel olarak die alan isimlerin önündeyse eine şeklinde bulunur.

Ein ya da eine “bir adet” anlamındaki “1” den farklıdır. Türkçede “Sokaktan bir adam geçti.” dendiği zaman nasıl buradaki “bir adam” adamın 1 tane olduğunu göstermekten ziyade “herhangi bir adam, adamın biri” şeklinde bir belirsizlik anlamını taşıyorsa Almancadaki ein, eine de bu anlamda “bir, yani herhangi bir” olarak kullanılmakta ve bahsedilen şeyin belirli bir şeyden ziyade herhangi bir şey olduğu kast edilmektedir.

Bu sefer bir poşetin içinden elma alacağınızı düşünün. İçlerinden herhangi bir elmayı alacaksınız ve hangi elmayı alacağınızı umursamıyorsunuz diyelim. Rastgele bir elmayı seçip alma eyleminizi Almancada belirsiz artikel ile anlatırsınız.

Gördüğünüz üzere belirli artikellerin kullanım mantığını bilmek belirsiz artikellerin kullanımı kolaylaştıracaktır.

eril	dişil	nötr	çoğul
der	die	das	die
ein	eine	ein	–

Türkçede Neden Almancadaki gibi Artikel Yok?

Almancada adına artikel dediğimiz ve bir isimle beraber kullanılan yukarıda bahsettiğimiz bu tanımlıklar adı üzerine tanımlayıcı bir kelime olup o isme nasıl değinildiği hakkında fikir verir. Yani Almancada artikeller ne işe yarar sorusuna da ayrıca bir cevap sunar. Artikeller sayesinde ilgili isimlerin belirli veya belirsiz, bilinir veya bilinmez olduğuna dair bir bilgi ediniriz. 

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, artikeli ile kullanılan her ismi “malum” şeklinde çevirirsek biraz olsun kullanım mantığını kapabiliriz.

Türkçede olmayan bu kelimeler, sadece Almancaya özgü olmayıp Hint-Avrupa dillerinin birçoğunda bulunur. Her ne kadar Türkçede ayrı bir kelime olarak artikeller bulunmasa da tanımlık görevini sağlayacak bazı fonksiyonlardan yararlanırız. Belirtme eki -i ile belirli tanımlık görevini bazı cümlelerde uygulayabiliriz.

• Evi yıktı. (malum (o) evden söz edilmekte)

Benzer mantıkta rakam olan değil de sıfat olarak kullanılan “bir” ile de belirsiz tanımlık fonksiyonu sağlanabilir:

• Sepetten bir armut aldı. (herhangi bir armut, hangisi olduğu önemli değil, yani akla bahsedilen armutun imgesinden ziyade rastgele bir armut imgesi gelmekte)
• Mesela aynı cümleyi “Sepetten malum elmayı aldı.” şeklinde söylesek ne anlardınız? İşte belirli artikellerle sağlanan da böylesine bir bilinirliktir.

Almancada bütün isimlerin önüne artikel denilen yapıların geldiğini söyledik. Bundan dolayı kelime ezberi yapılırken muhakkak ilgili kelimelerin artikelleri de öğrenilmelidir. Almancada artikellerle alakalı örnek testler hazırlanmıştır. Konu ile alakalı test için: Almanca artikell testi