Almancada “Konjunktiv I” (Indirekte Rede)

Merhaba arkadaşlar! 😊 Bugün sizlerle Almancada oldukça önemli bir konu olan “Konjunktiv I” (Indirekte Rede) üzerine konuşacağız. Başkalarının söylediklerini aktarmak için kullanılan bu yapıyı eğer gazete okuyorsanız haber metinlerinde bol bol görmüşsünüzdür. Hazırsanız, detaylara birlikte göz atalım!

“Konjunktiv I” (Dolaylı Anlatım)

“Konjunktiv I” için amiyane tabirle “dedikodu kipi” desek yeridir. Neden mi? Çünkü bu kip, bir başkasının ne dediğini başka birine aktarmamıza yarar. Dil bilgisinde ise bu yapıya “dolaylı anlatım” (Indirekte Rede) denir. Merak etmeyin, işin tanım kısmını da yapacağım. Eğer kendi düşüncelerimizi doğrudan birine söylüyorsak bunu “doğrudan anlatım” (Direkte Rede) olarak adlandırıyoruz. Fakat bir başkasının söylediklerini bir başkasına aktarıyorsak, bu durumda kullandığımız yapının adı dersimizin konusu olan “dolaylı anlatım” oluyor.

Örnek vereyim ki daha da anlaşılır olsun. Diyelim ki adı Anna olan bir arkadaşınızla kafede sohbet ediyorsunuz ve onun tatlı bir şeyler yemediğini fark edip, “Niye yemiyorsun?” diye soruyorsunuz. O da size, “Doktor, diyet yapmamı söyledi.” desin. Bu cümleyi Almancada “dass” bağlacını kullanarak doğrudan anlatımla şu şekilde ifade edebiliriz: “Der Arzt hat gesagt, dass ich eine Diät machen soll.”

Bitti mi? Hayır! Buradaki konuşma doğrudan anlatımın bir örneği. Biz bu konuşmayı bir başka arkadaşımıza çıtlatırsak işte o zaman “dolaylı anlatım” yapmış oluruz. Bu sefer de adı Emma olan bir arkadaşımızla kafade buluşalım ve Anna hakkında konuşalım. Doktorun Anna’ya söylemiş olduğu şeyi biz Emma’ya söylerken cümleyi olduğu gibi değil de “Der Arzt habe gesagt, Anna solle eine Diät machen.” (Doktor, Anna’ya diyet yapmasını söylemiş.) şeklinde aktarırız. İşte bu aktarım “Konjunktiv I” kullanarak yapılan dolaylı anlatım örneğidir arkadaşlar. Yavaştan detaylara geçmeden önce örneğimizi canlı hale getirelim ki aradaki farklar iyice gözüksün:

• Indikativ (Direkte Rede ➡️ Doğrudan Anlatım):
  • 🇩🇪 Der Arzt hat gesagt, dass ich eine Diät machen soll.
  • 🇹🇷 Doktor diyet yapmam gerektiğini söyledi.
• Konjunktiv I (Indirekte Rede ➡️ Dolaylı Anlatım):
  • 🇩🇪 Der Arzt habe gesagt, Anna solle eine Diät machen.
  • 🇹🇷 Doktor Anna’nın diyet yapması gerektiğini söylemiş.

Lafı aktaran kişi, dikkat ettiyseniz aktaran diyorum, tarafsızlığını korumak amacıyla iddianın doğruluğu veya yanlışlığıyla ilgilenmemiş sadece aktarmıştır. Zaten bu nedenle “Konjunktiv I” yapısı haberlerde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Böylece söylenen sözün doğruluğundan ya da yanlışlığından ziyade sadece söz aktarılmış, sözü aktaran kişi sorumlu tutulmamış olur. Yavaştan detaylara geçebiliriz. İlk önce, lafı aktarırken kullanacağımız kalıplardan -“Konjunktiv I” yapısı bulunmayan bölüm- başlamak istiyorum. Aşağıdaki tabloda koyu ile gösterilen yapılar aktarmak için kullandığımız ilgili fiilleri göstermektedir:

sagen	söylemek
🇩🇪 Maria sagt, sie sei gestresst. 🇹🇷 Maria stresli olduğunu söylüyor.
klagen	yakınmak, şikayet etmek
🇩🇪 Maria klagt, dass sie unter dem Lärm nicht schlafen könne. 🇹🇷 Maria gürültü yüzünden uyuyamadığından yakınıyor.
berichten	bildirmek, haber vermek
🇩🇪 Der Reporter berichtet, dass der Präsident eine wichtige Rede gehalten habe. 🇹🇷 Muhabir, Başkan’ın önemli bir konuşma yaptığını bildiriyor.
erzählen	belirtmek, anlatmak
🇩🇪 Julia erzählt, sie habe ihre Prüfung bestanden. 🇹🇷 Julia sınavı geçtiğini anlatıyor.
erklären	açıklamak
🇩🇪 Der Lehrer erklärte, dass die Prüfung nächste Woche stattfinden werde. 🇹🇷 Öğretmen sınavın gelecek hafta yapılacağını açıkladı.
äußern	belirtmek, ifade etmek
🇩🇪 Der Zeuge äußert, dass er den Verdächtigen gesehen habe. 🇹🇷 Tanık, şüpheliyi gördüğünü ifade ediyor.

Evet, bir sonraki adımımıza, Almancada “Konjunktiv I” yapısının nasıl yapıldığına geçebiliriz. Yukarıdaki örneklerde fiil çekimleri size garip gelmiş olabilir. Olmalı da çünkü daha önce böylesi bir fiil çekimi görmedik. “Konjunktiv I”, kiplerle alakalı bir yapı olduğu için haliyle kendine has bir çekimi bulunmaktadır. Dolayısıyla dolaylı anlatım yaparken bu çekimleri kullanırız. Fiillerimize gelen kip çekim ekleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Zamir	Ek
ich	-e
du	-est
er/sie/es	-e
wir	-en
ihr	-et
sie/Sie	-en

Bu çekim ekleri, fiilin düzenli olup olmamasına bakılmaksızın tümü için geçerlidir. Örnek olarak “sehen” fiilinin “Konjunktiv I” çekimlerini tabloda inceleyelim:

Konjunktiv I
Zamir	Präsens	Perfekt	Futur I	Futur II
ich	sehe	habe gesehen	werde sehen	werde gesehen haben
du	sehest	habest gesehen	werdest sehen	werdest gesehen haben
er/sie/es	sehe	habe gesehen	werde sehen	werde gesehen haben
wir	sehen	haben gesehen	werden sehen	werden gesehen haben
ihr	sehet	habet gesehen	werdet sehen	werdet gesehen haben
sie/Sie	sehen	haben gesehen	werden sehen	werden gesehen haben

❗ Bazı fiillerin “Präsens” ile “Konjunktiv I” çekimi aynı olduğundan cümlenin “Konjunktiv I” mi “Präsens” mı olduğu bilinemeyeceği için ilgili fiillerin “Konjunktiv II“ çekimi kullanılır.

“Konjunktiv I” Dönüşümleri

Zamanlara göre dönüşümü aşağıdaki gibidir:

1. Präsens (Şimdiki Zaman)
   • Doğrudan Anlatım (Indikativ):
     • 🇩🇪 Ich gehe nach Hause.
     • 🇹🇷 Eve gidiyorum.
     • 🇩🇪 Er sagt: „Ich gehe nach Hause.“
     • 🇹🇷 O: “Eve gidiyorum.” diyor.
   • Dolaylı Anlatım (Konjunktiv I):
     • 🇩🇪 Er sagt, er gehe nach Hause.
     • 🇹🇷 Eve gittiğini söylüyor.
2. Perfekt (Geçmiş Zaman)
   • Doğrudan Anlatım (Indikativ):
     • 🇩🇪 Ich habe das Buch gelesen.
     • 🇹🇷 Kitabı okudum.
     • 🇩🇪 Er sagt: „Ich habe das Buch gelesen.“
     • 🇹🇷 O: “Kitabı okudum.” diyor.
   • Dolaylı Anlatım (Konjunktiv I – Perfekt):
     • 🇩🇪 Er sagt, er habe das Buch gelesen.
     • 🇹🇷 Kitabı okuduğunu söylüyor.
3. Futur I (Gelecek Zaman)
   • Doğrudan Anlatım (Indikativ):
     • 🇩🇪 Ich werde morgen arbeiten.
     • 🇹🇷 Yarın çalışacağım.
     • 🇩🇪 Er sagt: „Ich werde morgen arbeiten.“
     • 🇹🇷 O: “Yarın çalışacağım.” diyor.
   • Dolaylı Anlatım (Konjunktiv I):
     • 🇩🇪 Er sagt, er werde morgen arbeiten.
     • 🇹🇷 Yarın çalışacağını söylüyor.
4. Futur II (Gelecekte Tamamlanmış Zaman)
   • Doğrudan Anlatım (Indikativ):
     • 🇩🇪 Ich werde das Projekt bis morgen abgeschlossen haben.
     • 🇹🇷 Projeyi yarına kadar tamamlamış olacağım.
     • 🇩🇪 Er sagt: „Ich werde das Projekt bis morgen abgeschlossen haben.“
     • 🇹🇷 O: “Projeyi yarına kadar tamamlamış olacağım.” diyor.
   • Dolaylı Anlatım (Konjunktiv I):
     • 🇩🇪 Er sagt, er werde das Projekt bis morgen abgeschlossen haben.
     • 🇹🇷 Projeyi yarına kadar tamamlamış olacağını söylüyor.

❗ Almancada geçmiş zamanın “Konjunktiv I” hali yalnızca “Perfekt” ile vardır. Doğrudan anlatımda “Prateritum” ya da “Plusquamperfekt” ile kurulmuş bir cümle dolaylı anlatım yapılırken “Konjunktiv I – Perfekt” şeklinde çekimlenir. Örneğin:

• Indikativ (Direkte Rede ➡️ Doğrudan Anlatım):
  • 🇩🇪 Der Zeuge sagt _Präsens: „Ich sah ihn.“ _{Indikativ – Präteritum}
  • 🇩🇪 Der Zeuge sagt _Präsens: „Ich hatte ihn gesehen.“ _{Indikativ – Plusquamperfekt}
  • 🇹🇷 Tanık: “Onu gördüm.” _{Geçmiş zaman} diyor. _{Şimdiki zaman}
• Konjunktiv I (Indirekte Rede ➡️ Dolaylı Anlatım):
  • 🇩🇪 Der Zeuge sagt _Präsens, er habe ihn gesehen. _{Konjunktiv I – Perfekt}
  • 🇹🇷 Tanık onu gördüğünü _{Geçmiş zaman} söylüyor. _{Şimdiki zaman}

Du sagst, … 

Diyelim ki bir arkadaşınızla ayak üstü sohbet ediyorsunuz ve arkadaşınız size: “Anna istifa edecek.” demiş olsun. Siz de şaşırıp bu sözü söyleyen arkadaşınıza emin olmak için onun söylediği şeyi yine kendisine söylüyorsunuz diyelim. Almancada bunu “Konjunktiv I” ile şu şekilde ifade edebiliriz:

• Arkadaşınız:
  • 🇩🇪 Anna wird kündigen.
  • 🇹🇷 Anna istifa edecek.
• Siz:
  • 🇩🇪 Du sagst, Anna werde kündigen? Anna hat mir gesagt, sie werde bis zu ihrem Lebensende hier arbeiten!
  • 🇹🇷 Anna istifa mı edecek diyorsun? Anna bana ölene kadar burada çalışacağını söyledi!

Şimdilik burada bırakıyorum. Konu anlatımı devam edecek…