Almanca Kişi Zamirleri (Personalpronomen)

Merhabalar! Bu yazımızda Almanca öğrenirken üzerinde özellikle durmamız gereken noktalardan biri olan kişi zamirleri (Personalpronomen) konusuna başlayacağız. Zira zamirler, cümle içinde özne olarak kullanıldığında cümledeki fiilin çekimini belirler. Merak etmeyin, fiil çekimleri konusunu da ilgili konuda detaylıca inceleyeceğiz.

Almanca Kişi Zamirleri

Öncelikle kısa bir zamir tanımıyla başlayıp, neden bu kadar önemli olduğunu ve nasıl kullanıldığını inceleyelim. “Zamir” (adıl), cümlede ismin yerini tutan kelimelerdir. Ne mi işe yarar? Bir ismin yerine kullanılan zamir, cümledeki anlam karışıklığını önler ve tekrarları azaltır. Örneğin, “Emma” kişisinin yerine “o” kişi zamirini kullanmak, cümlenin daha akıcı ve anlaşılır olmasını sağlar. Yeri gelmişken pek çok zamir çeşidi olduğunu belirteyim. İlerleyen derslerimizde onları da inceleyeceğiz. Şimdilik konu anlatımımıza kişi zamirlerinden devam edelim.

Almancada üçü tekil, üçü de çoğul olmak olmak üzere toplamda altı tane kişi zamiri vardır. İlgili zamirler ve telaffuzlarını aşağıdaki tabloda derlenmiştir. Bakınız:

Personalpronomen	Şahıs Zamirleri
🔊 ich	ben
🔊 du	sen
🔊 er	o
🔊 sie	o
🔊 es	o
🔊 wir	biz(ler)
🔊 ihr	siz(ler)
🔊 sie	onlar
🔊 Sie	siz(ler)

Yukarıdaki tabloda “biz, siz” zamirlerini parantez içinde “-ler” çoğul ekini ekledim. Bunu yapmaktaki amacım “bizler, sizler” şeklinde bir çeviri görürseniz kafanız karışmasın içindi. Zaten “onlar” kelimesi sw birden fazla üçüncü tekil şahıs zamiri olan “o”nun “-lar” çoğul ekini alarak “onlar” şeklinde kullanılması benzer bir mantıktır.

Kişi zamirleri “özne zamirleri” olarak da bilinmektedir. Yani bu demektir ki, Almancada kişi zamirleri Nominativ (ismin yalın hali) halde kullanıldığında cümlenin ögelerinden tanıdığımız “özneleri” oluştururlar. Dolayısıyla bu zamirler ile cümledeki yüklemin yaptığı işin kimin tarafından yapıldığını buluruz. Detaylara geçmeden önce Almancadaki kişi zamirleri ile Türkçedeki versiyonları arasındaki farkları inceleyim. Birazdan en çok kafamızı karıştıran noktaya da değineceğim.

Türkçede üçüncü tekil şahıs zamiri “o” ile eril (maskulen), dişil (feminen) ve nötr cinsiyette olan isimler ifade edilebilirken Almancada her bir cinsiyet grubu için farklı şahıs zamirleri bulunmaktadır. Eril cinsiyetteki isimler için “er“, dişil cinsiyetteki isimler için “sie“ ve nötr cinsiyetli isimler içinse “es“ şahıs zamiri kullanılır. Halihazırda İngilizce bilenlerin aşina olacağı bu durum Almancada ekstradan birtakım kullanım farklılıklarına da sahiptir.

Zira cinsiyet denilince yapılan en temel yanlışlardan biri olarak “biyolojik cinsiyet” akla gelmektedir. Her ne kadar biyolojik cinsiyetin bir etkisi olsa da genel olarak kast edilen “dil bilgisel“ bir cinsiyettir. Zira Almanca dil bilgisinde “eril“, “dişil“ ve “nötr“ olmak üzere üç cinsiyet vardır.

Yani bu demek oluyor ki, biyolojik cinsiyet dil bilgisel cinsiyetin alt kümesi kaldığından yanlış anlaşılmaya sebebiyet verebilmektedir. Neden mi? Almancada sandalye (der Stuhl) gibi cansız isimlerin bile eril ya da dişil bir cinsiyeti olabilmektedir. Tıpkı biyolojik olarak dişi veya erkek olarak tanımlanan isimlerle aynı artikellere sahip olabilmektedir. Bu konunun belki de en çok yanlış yapılan noktası işte tam da budur. Bunu iyice anlayınca “Almancada isimler hangi kişi zamirleriyle kullanılmalıdır?” sorusuna da cevap bulabileceksiniz. Aşağıdaki tabloda isimlerin sahip oldukları artikellere göre yerine kullanılan şahıs zamirlerinin nasıl olduğu gösterilmiştir:

der	➡️	er
die	➡️	sie
das	➡️	es

Yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere Almancada artikellerin “der”, “die” ve “das” olmasına göre de üç türlü “o” (üçüncü tekil kişi) zamiri vardır. Koyu olarak belirttiğim noktaları pratik bir ipucu olarak kullanabilirsiniz. Aşağıdaki örnekleri incelediğinizde konunun daha da anlaşılır olacağını düşünüyorum:

der Stuhl (sandalye) der Mann (adam)	➡️	er (o)
🇩🇪 Der Stuhl ist unbequem. Er steht im Wohnzimmer. 🇹🇷 Sandalye rahatsız. O oturma odasında duruyor. 🇩🇪 Der Mann kauft Gemüse. Er kocht heute Abend. 🇹🇷 Adam sebze alıyor. O bu akşam yemek yapacak.
die Frau (kadın) die Blume (çiçek)	➡️	sie (o)
🇩🇪 Die Frau hat ein Fahrrad. Sie fährt jeden Tag zur Arbeit. 🇹🇷 Kadının bir bisikleti var. O her gün işe bisikletle gider. 🇩🇪 Die Blume braucht Wasser. Sie steht auf dem Balkon. 🇹🇷 Çiçeğin suya ihtiyacı var. O balkonda.
das Kind (çocuk) das Buch (kitap)	➡️	es (o)
🇩🇪 Das Kind lernt lesen. Es geht in die Schule. 🇹🇷 Çocuk okumayı öğreniyor. O okula gidiyor. 🇩🇪 Das Buch ist interessant. Es handelt von Geschichte. 🇹🇷 Kitap ilginç. O tarihle alakalı.

Yukarıdaki örneklerde de görüleceği üzere Almancada isimler sahip oldukları artikellere göre üç farklı “o” kişi zamirini alır. Özetlersek:

• der artikeline sahip bir isim “er” şahıs zamirini kullanır.
• die artikeline sahip bir isim “sie” şahıs zamirini kullanır.
• das artikeline sahip bir isim “es” şahıs zamirini kullanır.

Zannediyorum ki dil bilgisel cinsiyetin, biyolojik cinsiyetten farklı olduğu anlaşılmıştır. Sıra geldi bir diğer önemli farkı incelemeye…

Almancada büyük harfle yazılan “Sie“ şahıs zamiri, resmi ve kibar formatta kullanılan “siz“ anlamındadır ve cümlenin neresinde olursa olsun baş harfi daima büyük yazılmalıdır. “Siz” kelimesi, Türkçede kibarlık ve resmiyet ifade etmek için yalnızca tekil kişiler için değil, çoğul kişiler veya topluluklar için de kullanılabilmektedir. Benzer mantık kibarlık gereği Almancada da kullanılmaktadır. Bakınız:

• 🧑🏻 Tekil resmi
  • 🇩🇪 Herr Müller, wo wohnen Sie?
  • 🇹🇷 Bay Müller, nerede yaşıyorsunuz?
• 🧑🏻 👩🏻 Çoğul resmi
  • 🇩🇪 Herr und Frau Müller, wo wohnen Sie?
  • 🇹🇷 Bay ve Bayan Müller, nerede yaşıyorsunuz?

Almancada Kişi Zamirlerinin Çekimleri

Geldik zurnanın zırt dediği yere! Bilindiği üzere, zamir dediğimiz kelime tipi, cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği bütün fonksiyonları yerine getirebilen isim soylu kelimelerdir. İsim soylu olmalarından ötürü, isimlerin sahip olduğu fonksiyonları yerine getirirler. Bu da demektir ki; Almancada zamirler, tıpkı isimler gibi çekime uğrayabilirler.

Almancada isimleri anlatırken dört hal çekiminden bahsetmiştik. Zamirler de haliyle isimler gibi bu dört hal çekiminden payına düşeni alır. Bunları bilmek hayatidir. Aşağıdaki tabloda şahıs zamirlerinin bu dört hal durumundaki çekimleri derlenmiştir:

Nominativ	Akkusativ	Dativ	Genitiv
ich ben	mich beni	mir bana	meiner benim
du sen	dich seni	dir sana	deiner senin
er o	ihn onu	ihm ona	seiner onun
sie o	sie onu	ihr ona	ihrer onun
es o	es onu	ihm ona	seiner onun
wir biz	uns bizi	uns bize	unser bizim
ihr siz(ler)	euch sizi	euch size	euer sizin
sie onlar	sie onları	ihnen onlara	ihrer onların
Sie siz(ler)	Sie sizi	Ihnen size	Ihrer sizin

Almanca kişi zamirleri nasıl çekimlenir ayrı ayrı derslerde detaylarıyla anlatacağız. Şimdilik bu dersimizde, sizin de fark edeceğiniz üzere, sadece “Nominativ” (ismin yalın halindeki) çekimini gördük. Zaten Almancada kişi zamirleri özne olarak kullanıldıklarında “Nominativ” olarak kullanılırlar.

Zamirler cümledeki vurguya göre farklı bölgelerde olabilseler de genel olarak cümle başında yer alırlar (Detaylı bilgi için: Almancada cümle kurulumu). Örneğin:

🇩🇪 Ich stehe um 6 Uhr auf.
🇹🇷 (Ben) 6’da kalkarım.
🇩🇪 Wir frühstücken um 7 Uhr.
🇹🇷 (Biz) Sabah 7’de kahvaltı yaparız.

Yukarıdaki örnekleri incelediğinizde, Türkçede gizli özne (örneklerde parantez içinde gösterilmiş) olarak kullanılan dil bilgisi unsuru bulunmaktadır. Bilindiği üzere Türkçede gizli özne, yazılı veya sözlü olarak cümlede bulunmaz. Ancak yükleme sorulan “ne” ve “kim” sorularıyla varlığını tespit edebilmekteyiz. Benzer bir mantık Almancada YOKTUR! Bu yüzden, gizli özne kullanarak ifade ettiğimiz cümleleri Almancaya çevirirken özneyi yazmamazlık etmeyin…