Almancada Basit Bir Cümle Nasıl Kurulur?

Merhaba arkadaşlar! Bugünkü dersimizde Almancada nasıl cümle kurabileceğimizi inceleyeceğiz. Tıpkı Türkçede olduğu gibi Almanca cümle yapısında da bazı temel kurallar vardır. Bu kuralları öğrendiğiniz anda cümle kurmak zor olmayacak ve karşılaştığınız cümleleri kolayca anlayabileceksiniz. Bir cümlenin doğru ve anlaşılır olması için özneler, fiiller ve nesneler gibi dil bilgisel ögelerin doğru yerleştirilmesi gerekir. Merak etmeyin. Adım adım hepsini göstereceğim.

Almancada Basit Bir Cümle Nasıl Kurulur?

Öğe sayısına göre cümlelerin nasıl kurulabileceğini adım adım inceleyelim.

1. Almancada basit bir cümle, “özne” (Subjekt) ve “yüklem” (Verb) olmak üzere iki temel öğeden oluşur. Özne, eylemi gerçekleştiren kişi ya da nesneyi, yüklem ise öznenin gerçekleştirdiği eylemi ifade eder. Dolayısıyla yalnızca özne ve yüklem kullanarak kısa, net ve anlamlı cümleler kurabilirsiniz. Bu tür temel cümlelerde (Hauptsatz) özne birinci sırada, yüklem ise ikinci sırada yer alır. Bu yönüyle Almanca cümleler, yapıca Türkçe cümlelerin kuruluşuna benzemektedir. Bakınız:

1. Sıra	2. Sıra
Özne (Subjekt)	Yüklem (Verb)
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	schlafe. uyuyorum.
🇩🇪 Wir 🇹🇷 (Biz)	gehen. gidiyoruz.

❗ Türkçede özne, “gizli özne” olarak kullanılabilse de benzer bir kullanım Almancada yoktur.

2. Almanca bir cümlede özne ve yüklemin yanı sıra nesne de kullanılabilir. Bu durumda nesne cümlede fiilden sonra yer alır. Almancada nesne, fiilden sonra yer alırken Türkçede ise fiilden önce kullanılır. Bu yönüyle iki dil yapısal olarak birbirinden ayrılır. Çeviri yaparken bu farkı göz önünde bulundurmalıyız.

1. Sıra	2. Sıra	3. Sıra
Özne (Subjekt)	Yüklem (Verb)	Nesne (Objekt)
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	schlafe uyuyorum	im Bett. yatakta.
🇩🇪 Ich schlafe im Bett. 🇹🇷 Ben uyuyorum yatakta. 👎🏻 🇹🇷 Ben yatakta uyuyorum. 👍🏻
🇩🇪 Wir 🇹🇷 (Biz)	gehen gidiyoruz	in den Park. parka.
🇩🇪 Wir gehen in den Park. 🇹🇷 Biz gidiyoruz parka. 👎🏻 🇹🇷 Biz parka gidiyoruz. 👍🏻

Almancada bazı fiiller, örneğin “schlafen”, doğrudan nesne (Akkusativobjekt) almaz. Bunun yerine, bu fiiller dolaylı nesne (Dativobjekt) alırlar. Örneğin, “schlafen” fiilinde doğrudan bir nesne bulunmaz, sadece dolaylı bir nesne olabilir. Buna karşılık, “gehen” fiili doğrudan nesne (Akkusativobjekt) alabilir.

Peki, eğer bir cümlede nesne olarak hem “Akkusativobjekt” hem de “Dativobjekt” bulunuyorsa, bu durumda öğelerin sıralaması nasıl olur? Şöyle cevap vereyim: Almancada eğer bir cümlede hem dolaylı nesne (Dativobjekt) hem de doğrudan nesne (Akkusativobjekt) varsa, öncelik dolaylı nesneye (Dativobjekt) verilir.

1. Sıra	2. Sıra	3. Sıra	4. Sıra
Subjekt	Verb	Dativobjekt	Akkusativobjekt
🇩🇪 Wir 🇹🇷 (Biz)	gehen gidiyoruz	mit dem Freund arkadaşımızla	in den Park. parka.
🇩🇪 Wir gehen mit dem Freund in den Park. 🇹🇷 Biz gidiyoruz arkadaşımızla parka. 👎🏻 🇹🇷 Biz arkadaşımızla parka gidiyoruz. 👍🏻

Almanca cümlelerde nesneler cümle içinde isim olarak karşımıza çıkabileceği gibi şahıs zamirinin “Akkusativpronomen” ve “Dativpronomen” çekimleri şeklinde de çıkabilmektedir. Bu durumda zamir versiyon isim versiyonundan önce kullanılır. Eğer ikisi de zamir olarak kullanılmışsa bu durumda “Akkusativpronomen” olan “Dativpronomen” olandan önce gelir. Bakınız:

1. Sıra	2. Sıra	3. Sıra	4. Sıra	5. Sıra	6. Sıra
Subjekt	Verb	Akkusativpronomen	Dativpronomen	Dativobjekt	Akkusativobjekt
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	zeige gösteriyorum	–	–	meinem sohn (benim) oğluma	meinen Hund. (benim) köpeğimi.
🇩🇪 Ich zeige meinem sohn meinen Hund. 🇹🇷 Ben gösteriyorum (benim) oğluma (benim) köpeğimi. 👎🏻 🇹🇷 Ben (benim) oğluma (benim) köpeğimi gösteriyorum. 👍🏻
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	zeige gösteriyorum	ihn onu	–	meinem sohn. (benim) oğluma.	–
🇩🇪 Ich zeige ihn meinem sohn. 🇹🇷 Ben gösteriyorum onu (benim) oğluma. 👎🏻 🇹🇷 Ben onu (benim) oğluma gösteriyorum. 👍🏻
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	zeige gösteriyorum	–	ihm ona	–	meinen Hund. (benim) köpeğimi.
🇩🇪 Ich zeige ihm meinen Hund. 🇹🇷 Ben gösteriyorum ona (benim) köpeğimi. 👎🏻 🇹🇷 Ben ona (benim) köpeğimi gösteriyorum. 👍🏻
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	zeige gösteriyorum	ihn onu	ihm. ona.	–	–
🇩🇪 Ich zeige ihn ihm. 🇹🇷 Ben gösteriyorum onu ona. 👎🏻 🇹🇷 Ben onu ona gösteriyorum. 👍🏻

4. Almanca cümlemizde; özne, yüklem ve nesnenin yanı sıra “zaman ifadesi” (Temporal) da kullanılabilir. Bu durumda zaman ifadesi cümlede fiilden sonra, nesneden önce yer alır. Almancada zaman zarfı, fiilden sonra yer alırken Türkçede ise fiilden önce kullanılır. Bu yönüyle iki dil yapısal olarak birbirinden ayrılır. Çeviri yaparken bu farkı göz önünde bulundurmalıyız.

1. Sıra	2. Sıra	3. Sıra	4. Sıra
Subjekt	Verb	Temporal	Objekt
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	schlafe uyuyorum	heute bugün	im Bett. yatakta.
🇩🇪 Ich schlafe heute im Bett. 🇹🇷 Ben uyuyorum bugün yatakta. 👎🏻 🇹🇷 Ben bugün yatakta uyuyorum. 👍🏻
🇩🇪 Wir 🇹🇷 (Biz)	gehen gidiyoruz.	heute bugün	in den Park. parka.
🇩🇪 Wir gehen heute in den Park. 🇹🇷 Biz gidiyoruz bugün parka. 👎🏻 🇹🇷 Biz bugün parka gidiyoruz. 👍🏻

TeKaMoLo Nedir?

“TeKaMoLo” terimi, Almanca bir cümledeki öğelerin hangi sırada olması gerektiğini belirlememize yardımcı olan bir kısaltmadır. Bu kuralı oluşturan her bir kısaltma cümlede bulunabilecek öğeyi ve yerini anlatır. Bu kısaltmaların ne anlama geldiğini ve hangi öğeyi temsil ettiğini ve hangi sıralamada olması gerektiğini aşağıda bulabilirsiniz:

1. Temporal (Zaman): Eylemin zamanını bildirir. Eyleme sorulan “ne zaman?” (wann?) sorusu ile bulunur.
2. Kausal (Sebep): Eylemin nedenini bildirir. Eyleme sorulan “neden, niçin?” (warum?) sorusu ile bulunur.
3. Modal (Şekil): Eylemin nasıl gerçekleştiğini bildirir. Eyleme sorulan “nasıl, kimle, hangi şekilde?” (wie, mit wem?) soruları ile bulunur.
4. Lokal (Yer): Eylemin nerede veya hangi yöne doğru olduğunu bildirir. Eyleme sorulan “nerede, nereye?” (wo, wohin?) sorularına cevap verir.

Almancada basit bir cümle kurarken özne (Subjekt) ve yüklemden (Verb) yararlandığımızı söylemiştik. İlk iki sırayı alan öğemiz de haliyle bu ikisi olmaktadır. Eğer cümlenizde daha fazla bilgiye yer vermek istiyorsanız yukarıdaki dört öğeden dilediğinizi hatta hepsini kullanabilirsiniz. Zaten kurmak da isteyeceksiniz. Zaten kural da bundan dolayı var; anlamlı düz bir cümle kurmak için öğeleri belli bir sıralamada kullanmamız gerekir. Aşağıdaki tabloda her bir öğeyi hangi sıralamada kullanacağınızı gösteren bir TeKaMoLo örneği yazdım:

1. Sıra	2. Sıra	3. Sıra	4. Sıra	5. Sıra	6. Sıra
Subjekt	Verb	Temporal	Kausal	Modal	Lokal
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	fahre. gidiyorum.	✖️	✖️	✖️	✖️
🇩🇪 Ich fahre. 🇹🇷 (Ben) gidiyorum.
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	fahre gidiyorum	heute. bugün.	✖️	✖️	✖️
🇩🇪 Ich fahre heute. 🇹🇷 (Ben) bugün gidiyorum.
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	fahre gidiyorum	heute bugün	✖️	✖️	zur Arbeit. işe.
🇩🇪 Ich fahre heute zur Arbeit. 🇹🇷 (Ben) bugün işe gidiyorum.
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	fahre gidiyorum	heute bugün	✖️	mit dem Bus otobüsle	zur Arbeit. işe.
🇩🇪 Ich fahre heute mit dem Bus zur Arbeit. 🇹🇷 (Ben) (benim) bugün işe otobüsle gidiyorum.
🇩🇪 Ich 🇹🇷 (Ben)	fahre gidiyorum	heute bugün	wegen meines kaputten Autos arabam bozuk olduğu için	mit dem Bus otobüsle	zur Arbeit. işe.
🇩🇪 Ich fahre heute wegen meines kaputten Autos mit dem Bus zur Arbeit. 🇹🇷 (Ben) (benim) arabam bozuk olduğu için bugün işe otobüsle gidiyorum.

Almanca Cümlelerde Vurgunun Etkisi

Almanca bir cümlede vurgulamak istediğiniz öğeyi öne çıkarmak oldukça kolaydır. Bunun için vurgulamak istediğiniz öğeyi özneyle yer değiştirmeniz yeterlidir. Bu sayede cümlenin anlamını ve odak noktasını değiştirebilirsiniz. Önemli olan, bu değişikliği yaparken fiilin her zaman “ikinci” pozisyonda kalması gerektiğini unutmamaktır. Vurgu hangi öğe üzerine yapılırsa yapılsın, özne mutlaka fiilden sonra gelmelidir. Yani, vurgu yapmak istediğiniz öğe fiilin önüne gelir ancak özne doğrudan bu öğenin yerine getirilmez, fiilden sonra yer alır. Bakınız:

• Normal Cümle
  • 🇩🇪 Ich fahre heute wegen meines kaputten Autos mit dem Bus zur Arbeit.
  • 🇹🇷 (Ben) (benim) arabam bozuk olduğu için bugün işe otobüsle gidiyorum.
• Zamanı Vurgulayalım (Temporal)
  • 🇩🇪 Heute fahre ich wegen meines kaputten Autos mit dem Bus zur Arbeit.
  • 🇹🇷 Bugün arabam bozuk olduğu için işe otobüsle gidiyorum.
• Sebebi Vurgulayalım (Kausal)
  • 🇩🇪 Wegen meines kaputten Autos fahre ich heute mit dem Bus zur Arbeit.
  • 🇹🇷 Arabam bozuk olduğu için bugün işe otobüsle gidiyorum.
• Şekli Vurgulayalım (Modal)
  • 🇩🇪 Mit dem Bus fahre ich heute wegen meines kaputten Autos zur Arbeit.
  • 🇹🇷 Otobüsle bugün arabam bozuk diye işe gidiyorum.
• Yeri Vurgulayalım (Lokal)
  • 🇩🇪 Zur Arbeit fahre ich heute wegen meines kaputten Autos mit dem Bus.
  • 🇹🇷 İşe bugün arabamın bozuk olması yüzünden otobüsle gidiyorum.