Almancada İsmin Halleri

Almancada ismin halleri konusu tıpkı Türkçede olduğu gibi son derece kullanışlıdır. Etkin bir şekilde Almanca kullanımı için hayati öneme sahiptir. Bu bölümde bu derece önemli bir konu olması ötürü her birini halihazırda ayrı ayrı incelediğimiz bu konuyu bir kez daha özet olacak şekilde anlatmak istedik.

İsmin hali, cümle içindeki birtakım kelimelerin özel bir fonksiyon oluşturmaktır. Fonksiyon derken, ilgili kelimelerin cümledeki eylemi “yapabileceğini”, doğrudan veya dolaylı olarak ondan etkilenebileceği veya iyelik ifade edebileceğini kastedilmektedir. Almancada isimlerin artikelleriyle beraber öğrenmek bu yüzden büyük önem arz etmektedir.

Almancada ismin hallerini 4 alt başlık olarak özetleyeceğiz.

der Nominativ (ismin yalın hali),
der Akkusativ (belirtme hali / ismin -i hali),
der Dativ (yönelme hali / ismin -e hali)
der Genitiv (tamlayan hali / ismin -in hali).

Şimdi ilk başlığımızdan anlatmaya başlayalım;

Almancada İsmin Yalın Hali

Der Nominativ olarak adlandırılan bu konu için diyebiliriz ki bir kelimenin (isim) sözlükte aradığınızda karşınıza çıkacak en temel biçimidir. Cümlenin öznesi olarak karşımıza çıkan bu hal bir cümle içindeki insan, hayvan veya şeyin ‘yaptığı‘ eylem için kullanılır. Bu vesileyle daha şunu ifade edelim: Özne bir cümlede daima yalın halde bulunur!

Cümledeki ögelerin bir veya birden fazla kelimelerde kullanılabileceğine ve öznenin bir kişi zamiri veya bir kişi adı da olabildiğine dikkat etmenizi tavsiye ederim. Aşağıdaki tabloda artikellerin ismin yalın halleri gösterilmiştir;

Yalın Hal	eril	dişil	nötr	çoğul
	der	die	das	dişil
	ein	eine	ein	✖️
	kein	keine	kein	keine

🔊	Das Auto ist rot.Araba kırzmızıdır.
🔊	Der Mann hat einen Bart.Adamın sakalı var.

Almancada İsmin İ-Hali

İsmin yalın haline kıyas yaparak der Akkusativ, yani i-halini (belirtme) incelediğimizde konu çok daha anlaşılır hale gelecektir. Birisi veya bir şey eylemi ‘yapıyor‘ ise yalın hali kullanırız. Tersine birisi ya da bir şey eylemden etkileniyorsa o zaman i-halini (belirtme hali) kullanırız ve der artikelinde bir değişim görülür.

Artikellerin değişimini aşağıdaki tabloda görebilirsiniz;

Yalın Hal	eril	dişil	nötr	çoğul
	der	die	das	dişil
	ein	eine	ein	✖️
	kein	keine	kein	keine
İ-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	den	die	das	die
	einen	eine	ein	✖️
	keinen	keine	kein	keine

Aşağıdaki örneklerde i-halinin yalın haldeki farkı gösterilmek istenmiştir;

	Yalın Hal		İ-Hali
🔊	Der Mann kommt.Adam geliyor.	🔊	Die Frau trifft den Mann.Kadın adamla buluşuyor.)

İ-halindeki cümlede “Die Frau” eylemi yapıyor ve bu nedenle yalın halde iken der Mann, kadının (die Frau) eyleminden etkileniyor. Yani uzun lafın kısası, i-hali (belirtme hali), bir cümlede eylemden kimin ya da neyin etkilendiğini gösteren dolaysız nesnedir.

Almancada bazı fiiller istisnasız dolaysız nesne (i-hali) alırken bazı edatlar da yalnızca i-halinde kullanılmaktadır.

Almancada İsmin E-Hali

der Dativ olarak bilinen ismin e-hali (yönelme) konusunu da daha anlaşılır kılmak için i-hali konusuyla kıyas yaparak anlatacağız. Cümledeki eylemden etkilenen kişi veya şeye dolaysız nesne adı verildiğini ve bu dolaysız nesnenin daima i-halinde (belirtme hali) olduğunu anlattık. İsmin e-halinde ise nesne, eylemin sonucundan “etkilenen” kişi veya şey konumunda olan dolaylı nesnedir.

İsmin e-halinde iken artikellerin değişimi aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;

Yalın Hal	eril	dişil	nötr	çoğul
	der	die	das	dişil
	ein	eine	ein	✖️
	kein	keine	kein	keine
İ-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	den	die	das	die
	einen	eine	ein	✖️
	keinen	keine	kein	keine
E-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	dem	der	dem	den
	einem	einer	einem	✖️
	keinem	keiner	keinem	keinen

	E-Hali
🔊	Ich gebe meiner Freundin eine Blume.Ben kız arkadaşıma bir çiçek veriyorum.)

Yukarıdaki örnekte koyu gösterilen kısım e-halindedir. Fark edeceğiniz üzere çoğu zaman e-halindeki (yönelme hali) dolaylı nesne fiilin hemen ardından gelir;

Ich (özne) + gebe (fiil) + meiner Freundin (dolaylı nesne) + ein Eis (dolaysız nesne).

Yukarıdaki örnekte de gösterildiği üzere Almanca temel cümle kurarken önemli bir ayrıntıyı da öğrenmiş oluruz: Almancada temel bir cümle kuruluşunda (dolaylı nesne) e-hali, i-halinden (dolaysız nene) önce gelmektedir.

Tıpkı i-halinde olduğu gibi e-halinde de benzer şekilde bazı fiiller (verben mit Dativ) sadece dolaylı nesne alıp bazı edatlar da yalnızca e-hali ile birlikte kullanılmaktadır.

E-hali Almancada en çok kullanılan hal durumudur ve iyi bilinmesi Almanca için eşik kabul edilir.

Almancada İsmin İn-Hali

Tamlayan durumu iyeliği (sahiplik) belirtmek için kullanılan der Genitiv. Aşağıdaki tabloda artikellerin değişimi gösterilmiştir. İsmin in-halinde artikeller değiştiği gibi Eril ve nötr isimler de sona ekstra bir -s eklenir. Artikeli der olanların çoğul eklerinden -en, -n eki alanlar bir istisna gösterir ve in-halinde bu çoğul eklerini (Örnek; der Soldat – des Soldaten) alırlar. Dişil isimlere ise bir şey eklenmez.

Yalın Hal	eril	dişil	nötr	çoğul
	der	die	das	dişil
	ein	eine	ein	✖️
	kein	keine	kein	keine
İ-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	den	die	das	die
	einen	eine	ein	✖️
	keinen	keine	kein	keine
E-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	dem	der	dem	den
	einem	einer	einem	✖️
	keinem	keiner	keinem	keinen
İn-Hali	eril	dişil	nötr	çoğul
	des	der	des	der
	eines	einer	eines	✖️
	keines	keiner	keines	keiner

Ayrıca in-hali konuşmadan ziyade yazı dilinde kullanılır. Bu anlamı birebir ifade etmek için ise konuşma dilinde von + ismin e hali kullanılır. Sahip olduğumuz isimlerimize ise -s eki ekleyerek in-hali yapabiliriz: Emmas Vater (Emma’nın babası).